Polskie tradycje i zwyczaje związane z miesiącem luty

Luty jest drugim miesiącem roku i jednocześnie najkrótszym, bo ma jedynie 28 dni. Co cztery lata zostaje przedłużony o jeden dzień w kalendarzu, co wówczas określane jest rokiem przestępnym. Luty przypada w okresie zimowym, dlatego jego nazwa wywodzi się od słowa „ljuti”, które oznacza zimny i mroźny.

W polskiej kulturze istnieją przysłowia związane z tym miesiącem, nawiązujące do surowej zimy: „Gdy mróz w lutym ostro trzyma, wtedy już niedługo zima”, „Gdy wiatr ostry w lutym wieje, to chłop ma dobrą nadzieję”, „Święty Walenty, gdy odmrozi pięty, na wyżywienie wysprzedawaj sprzęty”.

Święta kalendarzowe

W tym roku luty jest niezwykle obfity w święta wynikające z kultury, religii i tradycji naszego kraju. Tegoroczne Święta Wielkanocne rozpoczną się 17 kwietnia, dlatego też tłusty czwartek, podkoziołek, czy środa popielcowa, przypadają właśnie w drugim miesiącu roku.

Ważnym dniem, zwłaszcza dla katolików, jest święto Matki Boskiej Gromnicznej. Obchodzone jest ono w stałym terminie i przypada na 2 lutego. Jest to jednocześnie dzień, w którym kończy się okres bożonarodzeniowy.

W lutym obchodzone są także walentynki, czyli święto zakochanych, którego początki sięgają średniowiecza. Wtedy to 14 lutego czczono dzień Świętego Walentego, będącego patronem chorób nerwowych i epilepsji. Wówczas tego dnia odbywały się obrzędy, które miały przywrócić zdrowie osób zmagających się z chorobami psychicznymi.

Polskie zwyczaje i obrzędy

Zwyczaje wynikające z wymienionych świąt są zróżnicowane w zależności od regionu kraju. W ostatnie dni karnawału, czyli w okresie od tłustego czwartku do środy popielcowej, w Wielkopolsce obchodzony jest Podkoziołek. W innych częściach kraju jest on nazywany „zapustami” lub „ostatkami”. Tradycja ta polega na uczczeniu końcówki karnawału przez huczną zabawę i spożywanie obfitych posiłków, zazwyczaj tłustych i wysokokalorycznych. Dawniej był to okres, podczas którego panny na wydaniu wkraczały na tak zwane salony, gdzie mogły odnaleźć przyszłych mężów. Na wsiach wtedy życie towarzyskie kwitnie bardziej niż zwykle – jest dużo tańców i biesiad.

Oskar Kolberg, etnograf i folklorysta, napisał kiedyś: „do uczty wchodziły koniecznie pączki, na smalcu w domu smażone, lub chrust, czyli faworki, ciastka podługowate, kruche, na smalcu smażone”. W Krakowie w tłusty czwartek był organizowany tak zwany babski comber, polegający na tańcach oraz popijawach. Baby polowały wówczas na kawalerów, a ci mogli się uwolnić jedynie poprzez wręczenie butelki odpowiedniego trunku. Odpowiedzialne za takie zaloty były krakowskie przekupki.

Tegoroczny luty będzie więc z jednej strony miesiącem zabaw, obfitości i jedzenia do syta, a z drugiej początkiem postu i czterdziestodniowego czasu wyrzeczeń. Nie bez przyczyny na Podhalu i Kaszubach miesiąc ten jest od niedawna nazywany „gromnicznikiem” lub „mięsopustnikiem”.

Tłusty czwartek w Wielkopolsce

Chcąc podtrzymywać tradycję i kulturę województwa wielkopolskiego, warto przygotować się do wspomnianych świąt. Przysmakiem wpisującym się w ten czas są faworki, zwane również chruścikami, będące przysmakiem regionu Wielkopolski. Oryginalnie pochodzą z Litwy i Niemiec, a ich nazwa wywodzi się od francuskiego słowa „faveur”, co oznacza jedwabną wstążkę lub kokardkę.