Lokalne gospodarowanie wodą na obszarach wiejskich
Postępujące zmiany klimatu stają się coraz bardziej uciążliwym zjawiskiem. Brak opadów przyczyniający się do występowania suszy oraz często występujący silny wiatr potęgują występowanie zjawiska erozji, czyli procesu niszczenia wierzchniej warstwy gleby. Dlatego tak ważne jest gospodarowanie wodą, w szczególności w wymiarze lokalnym.
Analizując problemy oraz potrzeby związane ze zwiększeniem zasobów wodnych na obszarach wiejskich, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie we współpracy z Wojewódzkimi Ośrodkami Doradztwa Rolniczego podjęło inicjatywę utworzenia na terenie każdego województwa Lokalnych Partnerstw do spraw Wody (LPW) mających na celu zainicjowanie współpracy pomiędzy kluczowymi partnerami na rzecz zarządzania zasobami wody w rolnictwie i na obszarach wiejskich na poziomie lokalnym. W województwie wielkopolskim utworzono LPW w każdym z 31 powiatów. Natomiast w niektórych z LPW powołano Rady Partnerstwa dla sprawniejszego funkcjonowania Partnerstw. Obecnie trwa dookreślanie potrzeb dotyczących zwiększenia retencji wodnej na terenie powiatów oraz poszukiwania możliwości wsparcia wynikających z nich inwestycji. Taka też była tematyka spotkań online LPW każdego powiatu, które odbyły się w lutym i marcu bieżącego roku (łącznie 31 spotkań).
Pomoc i dofinansowanie
W celu poprawy gospodarki wodnej oraz zwiększenia zasobów wody na potrzeby uprawianych roślin, w ramach operacji typu „Modernizacja gospodarstw rolnych” wyodrębniono nowy obszar wsparcia, tak zwany obszar nawadniania w gospodarstwie. Jednak występują pewne różnice w obowiązujących kryteriach pomiędzy obszarem nawadniania w gospodarstwie a obszarami A-D:
- brak możliwości wnioskowania przez osoby wspólnie wnioskujące,
- przyznanie pomocy nie jest uzależnione od wielkości ekonomicznej gospodarstwa (SO),
- brak jest konieczności wykazania wzrostu wartości dodanej brutto (GVA) w gospodarstwie.
Ponadto limit pomocy z tego obszaru nie łączy się z maksymalnymi limitami z obszarów A-D.
W obszarze nawadniania w gospodarstwie pomoc przyznaje się w formie refundacji części kosztów kwalifikowalnych. Do kosztów możemy zaliczyć:
- wykonanie ujęć wody – na potrzeby nawadniania w gospodarstwie, na przykład studnie lub zbiorniki,
- zakup nowych maszyn i urządzeń wykorzystywanych do nawadniania w gospodarstwie – do poboru i jego mierzenia, magazynowania, uzdatniania, odzyskiwania lub rozprowadzania wody, instalacji nowych systemów nawadniających i systemów do sterowania nawadnianiem, zakupu sprzętu komputerowego i oprogramowania na potrzeby nawadniania w gospodarstwie,
- budowa albo zakup elementów infrastruktury technicznej niezbędnych do nawadniania w gospodarstwie – na przykład zakupu i instalacji urządzeń do pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych
- koszty ogólne (w wysokości nieprzekraczającej 20% pozostałych kosztów kwalifikowalnych), o których mowa w artykule 45 ustęp 2 litera c rozporządzenia numer 1305/2013 – przygotowania dokumentacji technicznej operacji, w szczególności kosztorysów, projektów architektonicznych lub budowlanych, operatów wodnoprawnych, ocen lub raportów oddziaływania na środowisko i tym podobne; związane z kierowaniem robotami budowlanymi; opłat za konsultacje, doradztwo na temat zrównoważenia środowiskowego i gospodarczego, w tym studia wykonalności.
Następnym pojawiającym się pytaniem jest: jaki jest poziom dofinansowania? Ma on zróżnicowany charakter. Pomoc jest przyznawana w wysokości do 50% kosztów kwalifikowalnych operacji, lecz nie mniej niż 30% kosztów kwalifikowalnych. Wyjątek stanowią operacje realizowane przez „młodego rolnika” – wtedy pomoc wynosi 60% kosztów kwalifikowalnych.
W okresie realizacji tego Programu pomoc jest przyznawana do wysokości limitu - maksymalnie 100 tysięcy złotych na jednego Beneficjenta i na jedno gospodarstwo. Jednak należy pamiętać, że do realizacji mogą być przyjęte tylko operacje, w których planowana wysokość kosztów kwalifikowalnych wynosi powyżej 15 tysięcy złotych.
Operacja:
- obejmuje wyłącznie inwestycje związane bezpośrednio z prowadzeniem działalności rolniczej oraz nawadnianiem,
- uzasadniona ekonomicznie, w tym pod względem racjonalności jej kosztów,
- której koszty kwalifikowalne nie są finansowane z udziałem innych środków publicznych,
- która nie spowoduje wzrostu produkcji, dla której brak jest rynku zbytu,
- spełniająca wymagania określone przepisami prawa mającymi zastosowanie do inwestycji realizowanych w ramach operacji,
- której realizacja nie jest możliwa bez udziału środków publicznych,
- jeżeli inwestycja objęta tą operacją spełnia warunki określone w art. 46 ust. 1–4, ust. 5 akapit pierwszy i ust. 6 akapit pierwszy rozporządzenia nr 1305/2013, z tym że współczynnik procentowy, zwany „współczynnikiem potencjalnej oszczędności wody” wynosi co najmniej 10%.
Ponadto każda inwestycja w nawadnianie powinna już mieć lub ma mieć zainstalowany system pomiaru wody umożliwiający mierzenie zużycia wody w odniesieniu do wspieranej inwestycji.
Nabór wniosków o przyznanie pomocy dla operacji realizowanych w obszarze nawadniania w gospodarstwie jest prowadzony w terminie od dnia 29 marca do dnia 27 maja 2022 roku.
Należy pamiętać również o dokumentach preselekcyjnych, których niedołączenie w dniu złożenia wniosku będzie skutkowało pozostawieniem wniosku o przyznanie pomocy bez rozpatrzenia. Rodzaje tych dokumentów są uzależnione od typu planowanej inwestycji, na przykład kopia zgłoszenia wodnoprawnego wraz z zaświadczeniem o niezgłoszeniu sprzeciwu do zgłoszenia wodnoprawnego – w przypadku gdy operacja obejmuje inwestycję wymagającą dokonania zgłoszenia wodnoprawnego.
Wsparcie unijne
Kolejną możliwością wsparcia działań dotyczących lokalnego gospodarowania wodą ma być poddziałanie 5.1. Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2014-2020 (okres przejściowy): Wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze, których celem jest ograniczenie skutków prawdopodobnych klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof.
Beneficjentem tego działania może być spółka wodna lub związek spółek wodnych, w których:
- więcej niż połowę członków stanowią rolnicy posiadający grunty rolne lub do rolników należy więcej niż połowa zmeliorowanych gruntów rolnych objętych działalnością tej spółki,
- spółka została utworzona do wykonania, utrzymania oraz eksploatacji urządzeń służących do ochrony gospodarstw członków spółki wodnej przed powodzią lub melioracji wodnych oraz prowadzenia racjonalnej gospodarki na terenach zmeliorowanych będących w posiadaniu członków spółki wodnej.
Pomoc ma być przyznawana na operację polegającą na zakupie sprzętu do utrzymywania urządzeń wodnych służących zabezpieczeniu gospodarstw rolnych przed zalaniem, podtopieniem lub nadmiernym uwilgoceniem spowodowanym przez powódź lub deszcz nawalny.
Zgodnie z „Harmonogramem trwających i planowanych naborów wniosków w ramach PROW 2014–2020 do końca 2022 roku” kolejne nabory wniosków o przyznanie pomocy w ramach wyżej wymienionego instrumentu wsparcia planowane są w maju i październiku 2022 roku.
Coraz więcej osób i instytucji zauważa rangę problemu, jakim jest właściwe gospodarowanie wodą. Podtopienia oraz zjawisko suszy wpływa na szereg stref życia – od mniejszych plonów po nawet utrudnienia w ruchu drogowym. Stąd też różne programy wsparcia, zwłaszcza działań lokalnych w zakresie gospodarowania wodą, z którymi warto się zapoznać i rozważyć skorzystanie z nich.
