Bez czarny

Flawonoidy bez tajemnic, do praktycznego zastosowania.

W dzisiejszych czasach każdy z nas szuka naturalnych sposobów na przeziębienie. Naturalne kosmetyki, czy piękny zapach w domu to coś, o czym marzy każda gospodyni domowa. Gdy tę samą roślinę można zastosować, aby odstraszyć insekty, robiąc przy tym piękny bukiet kwiatów lub wianek na drzwi, to jest to rozwiązanie optymalne.

Przeziębienia to wirusowa infekcja, spowodowana głównie sezonowym spadkiem odporności przez zmiany pogody. W okresie wiosennym i jesiennym warto wspierać swój układ odpornościowy. Idealną rośliną pomocną we wsparciu układu odpornościowego jest czarny bez.

Bez czarny (Sambucus nigra) z rodziny przewiertniowatych. Występuje w zachodniej i środkowej części Azji, a także w Europie. W Polsce występuje na terenie całego kraju. Można go spotkać na brzegach lasów, w pobliżu zabudowań oraz w zaroślach. Jest to krzew lub drzewo dorastające do 7 m wysokości. Młode gałęzie są zielone z białym rdzeniem. Liście nierówno piłkowane i zaostrzone. Posiada duże płaskie baldachokształtne kwiatostany znajdujące się na szczytach pędów. Kremowobiałe kwiaty o średnicy 0,6-0,9 mm o silnej niezbyt miłej woni. Kwitnie na przełomie maja i czerwca. Jego lśniące jagodowe owoce są kuliste w kolorze czarnym bądź czarnofioletowym. Owocuje w sierpniu i wrześniu.

W lecznictwie najbardziej znanym surowcem jest kwiat oraz owoc. W kwiatach znajdują się flawonoidy. To właśnie dzięki nim możemy wzmocnić układ odpornościowy. W owocach natomiast występują antocyjany, które mają działanie napotne oraz przeciwgorączkowe. Kwiaty zbiera się w kwietniu oraz maju. Owoce natomiast w sierpniu, w fazie dojrzałości, w pełni wybarwione, w dzień słoneczny, w godzinach silnego nasłonecznienia.

Na grypę najlepiej zrobić napar

łyżka stołowa kwiatów bzu
łyżka stołowa kwiatów bratków
łyżka stołowa kwiatów lipy
2 szklanki wody

Wymieszać wszystko, zalać wrzącą wodą i trzymać pod przykryciem przez 15 minut. Następnie wszystko przecedzić. Na koniec dodać łyżeczkę soku malinowego lub porzeczkowego.

Nalewka z czarnego bzu

50 baldachów kwiatów czarnego bzu
2 cytryny
70 dkg cukru
1 l spirytusu 96%

Rozpuścić cukier w litrze wody. Obraną z białej skórki cytrynę pokroić w plasterki. Przygotować słój z kwiatami, a następnie przełożyć cytryną, wsypać startą skórkę z cytryny i zalać syropem, przykryć i odstawić na 5 dni. Codziennie sprawdzać, czy sok nie fermentuje i mieszać. Kolejnym etapem jest przecedzenie przez gazę i połączenie odsączonego soku ze spirytusem. Przygotowany napar odstawiamy na miesiąc w ciemne miejsce. Tak przygotowana nalewka, oczyszcza organizm z toksyn, obniża gorączkę, a także jest idealna na przewlekłe zaparcia.

Czarny bez ma także zastosowanie w odstraszaniu much. Jeżeli mamy problem z muchami, to najlepszym sposobem na odstraszenie ich z naszych domów, czy pomieszczeń gospodarskich jest zawieszenie wieńców lub ułożenie pięknych bukietów na naszych stołach.

Potpourri

Jest to mieszanka zapachu, kolorowych kwiatów, liści i owoców umieszczonych w ozdobnym naczyniu. Idealne, aby zatrzymać w domu letni aromat ogrodowych ziół. Tradycyjny potpourri przygotowuje się na mokrych fermentujących kwiatach bądź liściach czy owocach. Można też zrobić mieszankę na sucho. Jeżeli chcemy wykonać taki pachnący garnek, wystarczy zebrać rośliny wcześnie rano. Są wtedy najbardziej wartościowe i świeże. Następnie rozłożyć w suchym zaciemnionym przewiewnym miejscu. Temperatura suszenia nie powinna przekraczać 35 stopni Celsjusza, aby rośliny nie straciły cennych właściwości.

Kosmetyki

Właściwości czarnego bzu w produkcji kosmetyków i perfum przyczyniają się do tworzenia produktów pielęgnacyjnych i naturalnych o pięknym kwiatowym zapachu. Wyciąg z tej drogocennej rośliny można znaleźć w składzie kremów, tonikach, maskach do twarzy oraz w perfumach. Do przygotowania nawilżającego kremu potrzebujemy:

2 płaskie łyżki suszonych kwiatów
4 łyżeczki lanoliny
1 łyżeczkę miodu 150 ml olejku ze słodkich migdałów

Olej migdałowy wraz z lanoliną ogrzewa się w kąpieli wodnej. Następnie należy dodać kwiaty i mieszać przez około 30 minut. W kolejnym kroku odcedzić i dodać miód. Tak przygotowany krem ma właściwości wygładzające i odżywiające skórę, a także przyspiesza gojenie się ran.

Czy wiesz, że…

Na bzie czarnym żeruje grzyb o nazwie Uszak Bzowy. Wygląda jak brązowe gładkie ucho z węzłami podskórnych naczyń. Uszak ten jest niezastąpiony w kuchni całego świata. Zbiera się jesienią bądź wiosną, a nawet latem o ile rok jest deszczowy. Uszak nie ma smaku, dzięki temu przyswaja różne smaki podczas gotowania, zachowując twardość. Grzyb jest prozdrowotny, ponieważ pobiera substancję pokarmowe z czarnego bzu.
Antocyjany – barwniki roślinne pod względem chemicznym związane z flawonoidami, niekiedy nawet do nich zaliczane. W zależności od odczynu soku komórkowego, mogą mieć barwę czerwoną przy odczynie kwaśnym, oraz niebieską lub fioletową przy odczynie alkaicznym. Wykazują one właściwości antyoksydacyjne, zmniejszają przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych, działają również przeciwkrwotocznie i przeciwzapalnie.
Flawonoidy zaliczane są do barwników roślinnych o barwie żółtej. Od nazwy flavus, czyli żółty od łacińskiej nazwy tej grupy związków. Charakteryzują się niską toksycznością, mają działanie uszczelniające ścianę naczyń krwionośnych. Działają moczopędnie, przeciwgrzybiczo, przeciwalergicznie oraz antyagregacyjnie.

Tekst: Żaneta Marciniak-Białas, doradca Powiatowego Zespołu Doradztwa Rolniczego w powiecie poznańskim

Fot. Żaneta Marciniak-Białas, Jacek Strykowski

Źródła:

Zofia Leszczyńska-Niziołek „Polowanie na grzyby”
Brat Jan z Dukli Zielarz z zakonu bonifratrów „Zioła naturalne lekarstwa z pól i ogrodów”
Zielnik dla każdego praca zbiorowa

Na bzie czarnym żeruje grzyb o nazwie Uszak Bzowy. Wygląda jak brązowe gładkie ucho z węzłami podskórnych naczyń

Uszak ten jest niezastąpiony w kuchni całego świata