Diagnostyka i metody lustracji chorób i szkodników. Platforma eDWIN wspomoże rolników

Wyznaczenie optymalnego terminu zabiegu nie należy do najłatwiejszych zadań. Wymagana jest wiedza dotycząca rozwoju chorób i oceny ich nasilenia oraz biologii szkodników, oceny ich liczebności, a także podstawowa umiejętność wykorzystania narzędzi wspomagających doradcę czy producenta.

Ważnymi narzędziami, wykorzystywanymi w integrowanej ochroni roślin są:

1. Metodyki integrowanej ochrony roślin dla poszczególnych upraw.

2. Progi ekonomicznej szkodliwości, które określają kiedy stosowanie chemicznej ochrony roślin staje się ekonomicznie opłacalne.

3. Systemy wspomagania decyzji w ochronie roślin – wskazują optymalny termin wykonania chemicznych zabiegów ochrony roślin.

4. Narzędzia wspomagające doradcę i rolnika:

• lupa - najprostszy sprzęt pomagający w identyfikacji szkodliwych organizmów,
• binokular, mikroskop – przydatne urządzenia do bardziej precyzyjnego oznaczenia organizmów szkodliwych,
• czerpak entomologiczny – najprostsza pułapka służąca do odławiania drobnej entomofauny na różnych uprawach rolnych. Czerpakowanie stosowane jest do kontroli lotu i liczebności na przykład skrzypionek i ploniarki zbożówki w zbożach.
• naczynia żółte – stosowane w celu odławiana owadów. Są to naczynia barwy żółtej ustawiane około 20 metrów w głąb plantacji licząc od brzegu pola. Kontrola naczyń powinna odbywać się regularnie (minimum 2 razy w tygodniu, najlepiej codziennie o tej samej porze dnia). Jest to najlepszy sposób monitorowania nalotów i aktywności chrząszczy, na przykład szkodników rzepaku.
• tablice barwne klejowe - działanie tablic polega na wykorzystaniu dodatniej reakcji owadów na określoną barwę. Zjawisko to pozwala dość łatwo określić obecność szkodników w danym środowisku. Kolorowe tablice pokryte są lepem. Obecność szkodników na tablicach jest sygnałem do rozpoczęcia zabiegów zwalczania.
• pułapki feromonowe - działanie pułapki polega na pozorowaniu obecności samicy, przygotowanej do odbycia kopulacji. Pułapka przywabia samca poprzez uwalniany z dyspensera feromon symulujący zapach samicy. Dyspenser feromonowy jest umieszczony na podłodze lub tablicy lepowej, do której przylepiają się zwabione samce. Odłowy samców na pułapki umożliwiają wczesne wykrycie szkodnika w nowych rejonach Polski lub monitoring populacji szkodnika. Regularne przeglądanie pułapek pomaga w obserwacji odłowów samców i ustaleniu na tej podstawie faktycznego stanu zagrożenia oraz określenia prawidłowego terminu zwalczania.
• samołówki świetlne – rolę wabiącą samołówki spełnia lampa wyposażona w żarówki lub świetlówki zasilane ze źródła prądu stałego lub zasilane solarami. Samołówki zawiesza się na wysokości 1,4 metra. Odłowy prowadzi się zwykle od wiosny do jesieni. Motyle odławia się w nocy od zmierzchu do wczesnego rana. Stosowane są do kontroli lotu i liczebności omacnicy prosowianki i rolnic.
• aspirator Johnsona – urządzenie wykorzystywane do odławiania mszyc. Aparat pobiera systematycznie próby zasysając duże objętości powietrza w każdych warunkach pogodowych. Jeden aspirator dobrze określa migrację mszyc w terenie w promieniu około 80 kilometrów – ma to ogromne znaczenie dla wczesnej sygnalizacji zwłaszcza gatunków mszyc odpowiedzialnych za przenoszenie wirusów chorobotwórczych na różne uprawy.
• łapacze zarodników – to różnego rodzaju pułapki (wolumetryczne, typu cyklon, Jet Spore Trap), które zasysają powietrze i znajdujące się w nim zarodniki różnych patogenów chorobotwórczych. Pułapki są bardzo przydatne przy monitorowaniu na przykład obecności zarodników i frekwencji wirulencji mączniaka prawdziwego.
• test kopertowy – może być wykorzystywany przez producentów rolnych w podejmowaniu decyzji o potrzebie wykonania zabiegu na choroby fuzaryjne, zwłaszcza fuzariozę kłosów. W trakcie wegetacji można wykonać kilka takich testów, szczególnie wtedy gdy jest ciepło i wilgotno. Test ten prognozuje pojawianie się symptomów chorobotwórczych na roślinach uprawnych.

5. Metody służące identyfikacji patogena lub szkodnika dla potrzeb prognozowania krótko i długoterminowego:

• metoda wizualna powiązana jest z diagnostyką, ponieważ pomaga w ustaleniu, jaki gatunek patogena lub szkodnika występuje na roślinie i powoduje porażenie lub uszkodzenie. Do identyfikacji objawów choroby lub określenia stadiów rozwojowych szkodnika w prognozowaniu krótkoterminowym służą obserwacje bezpośrednie. Celem ich jest obserwacja pojawienia się symptomów chorobowych lub określenie stadiów rozwojowych szkodnika dla ustalenia optymalnego terminu wykonania zabiegu. Obserwacje są też punktem wyjściowym do opracowania prognozy długoterminowej dla agrofagów. Wizualną oceną może być również analiza gleby na obecność stadiów larwalnych szkodników glebowych.
• analiza gleby wykonywana jest na obecność na przykład drutowców, pędraków, bobówek fitofagów owadzich. Na polu o wielkości do 1 hektara wykopuje się doły w pięciu losowo wybranych punktach o różnej powierzchni i głębokości w zależności od obserwowanego gatunku. Następnie przesiewa się glebę przez sita i identyfikuje gatunek agrofaga, oblicza się liczbę owadów przypadających na 1 metr kwadratowy pola.
• lustracja roślin – przeprowadza się w celu wykrycia stadiów rozwojowych, na przykład chrząszczy czy nalotu form uskrzydlonych mszyc na rośliny uprawne oraz porażenia roślin przez choroby. W przypadku chorób rozróżnia się objawy porażenia powodowane przez patogeny, będące sprawcami chorób, które wyrażane są procentem porażenia roślin lub ich organów. W przypadku lustracji roślin pod względem kontroli gęstości uszkodzeń powodowanych przez fitofagi lub nasilenie występowania patogenów w zależności od specyfiki powodowanych przez nie szkód, analizuje się rośliny albo pędy, liście, źdźbła, kłosy, łuszczyny, paki kwiatowe.

Umiejętne wykorzystanie wyników obserwacji polowych pod kątem identyfikacji zagrożeń, przyczyni się do zminimalizowania ryzyka ewentualnych szkód oraz nadmiernego, niepotrzebnego zużycia chemikaliów. Pozwala również na wykonanie zabiegu w optymalnym terminie, z uwzględnieniem wartości progu ekonomicznej szkodliwości i świadomym podjęciem decyzji o konieczności jego przeprowadzenia.

We współczesnej ochronie roślin konieczna jest umiejętność prognozowania wystąpienia chorób i szkodników roślin uprawnych, na podstawie wyników obserwacji z systematycznego prowadzenia monitoringu agrofagów.

Więcej informacji o platformie doradczej eDWIN na jej stronie internetowej: www.edwin.gov.pl.