Program rolno-środowiskowo-klimatyczny w praktyce

Rodzaje pakietów i kryteria

W kwestii poplonów, najczęściej używanym pakietem rolno-środowiskowo-klimatycznym jest pakiet: Ochrona gleb i wód, wariant: Międzyplony (zobowiązanie 2-letnie), gdzie podstawowym warunkiem jest siew roślin międzyplonowych w terminie do 15 września oraz zakaz wznawiania przed dniem 1 marca zabiegów agrotechnicznych, z wyjątkiem mulczowania. Kolejnym istotnym warunkiem programu jest stosowanie jako międzyplon wyłącznie mieszanki złożonej z minimum trzech gatunków roślin, przy czym gatunek rośliny dominującej w mieszance lub gatunki zbóż wykorzystane w mieszance nie mogą przekroczyć 70% jej składu. Dodatkowo rolnicy muszą przestrzegać zakazu stosowania mieszanki składającej się wyłącznie z gatunków zbóż, nawożenia międzyplonu oraz stosowania pestycydów w międzyplonie.

W omawianych międzyplonach nie stosujemy także komunalnych osadów ściekowych, przeorujemy biomasę międzyplonu z wyłączeniem uprawy gleby w systemie bez orkowym. Występuje zakaz uprawy w plonie głównym mieszanki tych samych roślin (w przypadku międzyplonu ozimego również form jarych). Dopuszczalne jest spasanie mieszanek roślin jarych jesienią, a wiosną mieszanek roślin ozimych lub mieszanek roślin ozimych i jarych, jeżeli doradca dopuści taką możliwość. Utrzymywanie okrywy ochronnej gleby wymaganej przepisami w sprawie norm w zakresie dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska na posiadanych przez rolnika gruntach ornych, na których nie jest realizowany ten wariant, w przypadku, gdy grunty te oraz grunty, na których jest realizowany ten wariant, znajdują się na obszarach zagrożonych erozją wodną, których wykaz jest określony w przepisach w sprawie norm w zakresie dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska.

Dość rozpowszechnionym pakietem jest: Rolnictwo zrównoważone (zobowiązanie 5-letnie), gdzie podstawowym warunkiem jest stosowanie na działce rolnej położonej na gruntach ornych w zmianowaniu minimum trzech grup upraw w ciągu 5 lat zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego. W jednym roku realizacji zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego, lecz nie później niż w czwartym roku realizacji tego zobowiązania, warunkiem jest stosowanie następującej praktyki dodatkowej – międzyplon (wysiewany w terminie do dnia 1 października, przy jednoczesnym zakazie wznawiania przed dniem 15 lutego zabiegów agrotechnicznych, z wyjątkiem mulczowania). Dodatkowo, przy realizacji zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego, lecz nie później niż w czwartym roku realizacji tego zobowiązania, warunkiem jest stosowanie jednej z poniższych praktyk dodatkowych: międzyplon (wysiewany w terminie do dnia 1 października, przy jednoczesnym zakazie wznawiania z przed dniem 15 lutego zabiegów agrotechnicznych z wyjątkiem mulczowania), przyoranie słomy lub przyoranie obornika.

Kolejnymi podstawowymi wymogami omawianego pakietu są:

1. Uprawianie na gruntach ornych jednej z następujących upraw:
   • upraw wymienionych w ustępie 1 załącznika numer 4 do rozporządzenia,
   • konopi włóknistych,
   • mieszanek zbożowych, z tym, że różne mieszanki nasion uznaje się za oddzielne uprawy,
   • mieszanek strączkowych, strączkowo-gorczycowych, strączkowo-słonecznikowych lub strączkowo-zbożowych, z tym, że różne mieszanki nasion uznaje się za oddzielne uprawy.Rośliny wieloletnie należy uprawiać przez okres nie dłuższy niż 3 lata w okresie objętym zobowiązaniem rolno-środowiskowo-klimatycznym.
2. Zastosowanie w każdym roku na gruntach ornych gospodarstwa minimum czterech upraw w plonie głównym, przy czym udział:
   • uprawy, która zajmuje największą powierzchnię gruntów ornych w gospodarstwie nie może przekraczać 65% powierzchni wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie,
   • upraw zbóż nie może przekraczać 65% powierzchni wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie,
   • każdej z czterech upraw nie może być mniejszy niż 10% powierzchni wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie - w przypadku zastosowania czterech upraw,
   • każdej z trzech największych upraw nie może być mniejszy niż 10% powierzchni wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie i udział pozostałych upraw łącznie, innych niż trzy największe uprawy, nie może być mniejszy niż 10% powierzchni wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie - w przypadku zastosowania więcej niż czterech upraw.
3. Zakaz ugorowania gruntów ornych.
4. Dwukrotna chemiczna analiza gleby (pH, fosfor, potas, magnez i węgiel organiczny) – wykonana na gruntach ornych w pierwszym (lub poprzedzającym) i w ostatnim (lub poprzedzającym) roku realizacji pakietu, przy czym w zakresie pH, fosforu, potasu i magnezu wykonana najpóźniej w terminie składania wniosków o przyznanie płatności bezpośredniej.
5. Coroczne opracowanie dla gruntów ornych i przestrzeganie planu nawozowego opartego na bilansie azotu oraz chemicznej analizie gleby, określającego dawki azotu, potasu, fosforu, magnezu i potrzeby wapnowania, przy czym dopuszczalne jest stosowanie dawek nawozów niższych niż określone w planie nawozowym. Przyoranie biomasy międzyplonu, o którym mowa w punktach 6.2 i 6.3 litery a, z wyłączeniem uprawy gleby w systemie bezorkowym.
6. Koszenie w terminie do dnia 31 lipca lub wypasanie w okresie wegetacyjnym na trwałych użytkach zielonych.
7. Zebranie i usunięcie skoszonej biomasy (w tym zakaz pozostawiania rozdrobnionej biomasy). W terminie do 2 tygodni po pokosie biomasa powinna zostać usunięta z działki rolnej lub ułożona w pryzmy, w tym pryzmy balotowe, stogi lub brogi.
8. W przypadku równoczesnej realizacji w gospodarstwie pakietów 4 i 5 – obowiązują wymogi określone dla tych pakietów.
9. Niestosowanie komunalnych osadów ściekowych.

Nowym pakietem jest pakiet: Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk (zobowiązanie jednoroczne). Podstawowe wymogi tego pakietu to zakazy:

• stosowania komunalnych osadów ściekowych, przeorywania oraz włókowania i bronowania (od 1 kwietnia do 1 września na obszarach poniżej 300 metrów nad poziomem morza, od 15 kwietnia do 1 września na obszarach powyżej 300 metrów nad poziomem morza),
• stosowania środków ochrony roślin, z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych gatunków inwazyjnych z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (na przykład mazaczy herbicydowych),
• tworzenia nowych, rozbudowy i odtwarzania istniejących urządzeń melioracji wodnych, z wyjątkiem przypadków dotyczących dostosowania tych urządzeń do potrzeb związanych z utrzymaniem lub poprawą wartości przyrodniczej trwałego użytku zielonego, jeżeli takie działania zostaną dopuszczone przez doradcę rolnośrodowiskowego (doradca opisuje zalecane działania lub absolutny zakaz ingerencji w kwestię poziomu wód na terenie określonych działek),
• składowania biomasy wśród kęp drzew i zarośli, w rowach, jarach i innych obniżeniach terenu (położonych na działkach zadeklarowanych we wniosku o przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej).

Dopuszczalne jest ograniczone nawożenie do 60 kilogramów azotu na hektar rocznie, z wyłączeniem obszarów nawożonych przez namuły rzeczne. Przy ustalaniu spełnienia tego warunku brane są pod uwagę zwierzęta posiadane przez rolnika lub jego małżonka w okresie od dnia 15 marca do dnia 30 września danego roku, w odniesieniu do których rolnik lub jego małżonek dokonali wymaganych na podstawie przepisów o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt zgłoszeń do rejestru:

• zwierząt gospodarskich oznakowanych i siedzib stad tych zwierząt prowadzonego na podstawie przepisów o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt – w przypadku bydła domowego, bawołów domowych, kóz i owiec,
• koniowatych, o którym mowa w przepisach o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt, wskazane w zaświadczeniu wydanym przez podmiot prowadzący rejestr koniowatych, na formularzu opracowanym i udostępnionym przez Agencję – w przypadku koni zaświadczenie wydane przez podmiot prowadzący rejestr koniowatych.

Pozostałe pakiety związane z zachowaniem sadów tradycyjnych drzew owocowych, ochroną siedlisk przyrodniczych oraz retencjonowaniem wody są mniej popularne, jednak zachęcamy rolników do przeanalizowania potencjału gleb własnego gospodarstwa i trafny wybór pakietu.