Permakultura – działania dla odbudowy żyzności gleby
Permakultura jest swoistym połączeniem ekologii, agroleśnictwa, rolnictwa ekologicznego i zrównoważonego rozwoju. Czerpie z obserwacji i naśladowania naturalnych zależności między człowiekiem a środowiskiem dla osiągnięcia harmonijnego współistnienia wszystkich istot, zgodnie z trzema zasadami: dbałości o naturę, dbałości o ludzi oraz dzielenia się wszystkim (inaczej zasada sprawiedliwości społecznej).
Dzięki stosowaniu tych zasad możliwe jest budowanie zrównoważonego otoczenia i samoregulujących się systemów uprawy zbliżonych do systemów naturalnych. Permakultura zakłada pozostawienie ogrodu lub uprawy naturze, a ingerencja użytkownika w zachodzące procesy jest bardzo mała lub zerowa. Takie podejście odwołuje się do naturalnych łąk, lasów czy zadrzewień, które bez działań człowieka funkcjonują całkiem dobrze. Bardzo często stosowanie zasad permakultury prowadzi do przywrócenia naturze trudnych lub odłogowanych terenów.
Poznaj warunki klimatyczne danego miejsca
Ogrody i uprawy permakulturowe wykorzystują naturalne procesy zachodzące w naturze, na przykład w glebie pod wpływem organizmów glebowych czy wzajemne oddziaływanie między roślinami i zwierzętami.
Dlatego zwolennicy permakultur i ich użytkownicy rezygnują z przekopywania, plewienia i podlewania. Nie usuwają też resztek organicznych, które po rozłożeniu wzbogacają glebę i przyczyniają się do zatrzymania wody. Nie stosują zabiegów chemicznych. Przyjmują, że zdrowa gleba wydaje maksymalny i zdrowy plon. Wykonują potrzebne zbiegi, nie tylko ochronne, stosując się do zaleceń kalendarza biodynamicznego.
Często sięgają do doświadczeń naszych przodków gospodarujących mniej intensywnie i w bardziej zrównoważony sposób, oparty na obserwacji cyklu zmieniających się pór roku, korzyściach płynących z działania ptaków, owadów, drobnych ssaków oraz płazów i gadów.
Dzięki temu zostaje zachowana i przekazywana dalej wiedza, dlaczego kiedyś przy drogach sadzono drzewa owocowe, a pod drzewami w sadach siano zboża i warzywa czy sadzono krzewy owocowe, a także po co utrzymywano miedze śródpolne z rosnącymi na nich krzakami i drzewami.
Zanim jednak powstanie ogród permakulturowy, konieczne jest dobre poznanie warunków klimatycznych oraz siedliskowych miejsca, w którym ma być taki ogród. Znaczenie ma wszystko, czyli rodzaj gleby i jej odczyn oraz to, jakie rośliny rosną naturalnie za płotem.
Czy jakieś rośliny w sąsiedztwie występują szczególnie licznie i jak sobie radzą w siedlisku? Zgromadzenie tych informacji sprawi, że znacznie łatwiej będzie dobrać i zaplanować rozkład konkretnych roślin w ogrodzie. Jeśli będą one dobrane dobrze do warunków siedliska, to są duże szanse, że będą zdrowo rosły. Zasobność podłoża jest efektem kompostowania resztek i stosowania naturalnych nawozów.
Nienaruszanie struktury gleby
W przeciwieństwie do tradycyjnego ogrodu czy uprawy zakładanie ogrodu permakulturowego opiera się na założeniu rezygnacji bądź ograniczeniu przekopywania gleby (metoda no-dig czyli bez kopania). Chodzi o nienaruszanie struktury gleby. Można tak zakładać na przykład rabaty kwiatowe.
Następnie rabaty są co roku zasilane kompostem z rozłożonych resztek organicznych takich jak liście, kora, słoma, trawa czy części roślin. Powstaje w ten sposób naturalna ściółka na rabacie. W ogrodach permakulturowych często stosowane jest grube ściółkowanie rabat dla wzbogacenia podłoża i dla zahamowania parowania i rozwoju chwastów. Wszystkie wysiewane nasiona nie są zaprawiane chemicznie. Często są pozyskiwane w tradycyjny sposób i pochodzą od starszych odmian roślin.
Użytkownicy permakultur wykorzystują w nich energię odnawialną, zbierają deszczówkę i kompostują resztki starając się wykorzystywać wszystko co dostępne i nie produkować zbędnych odpadów. Ogród powinien być samowystarczalny i ma się sam regulować, przez co nie będzie wymagał dużych nakładów pracy.
Najczęściej jest też bogatym skupiskiem owadów i zwierząt, których działania wspierają pozyskiwanie produktów i ograniczają konieczne nakłady do minimum. Dlatego może mieć elementy pozornie nieuporządkowane, jak stosy gałęzi, które zapewnią schronienie nie tylko owadom. Przemiana tradycyjnego ogrodu w permakulturowy może mieć charakter ewolucyjny i zacząć się od 1-2 rabatek, których z czasem przybędzie.
Niektóre zmiany mogą zaskakiwać użytkownika, który musi ocenić czy wymagają jego działania, gdyż powinien się starać nie ingerować. Dlatego często pielęgnacja jest symboliczna, a użytkownik ma więcej czasu na mądry relaks.
Technologia no-dig
Sposób uprawy ogrodu czy rabaty całkowicie wykluczający przekopywanie przed siewem czy też po zbiorze. Nadaje się na gleby słabe i trudne czy też takie z dużą ilością kamieni albo gruzu, jak w przypadku miejsca pod ogród po zakończeniu budowy domu. Zakładanie ogrodu opiera się w takim przypadku na kompoście i naturalnym oborniku.
Bez przekopywania na rabatach nie pojawiają się chwasty, gdyż ich nasiona nie są wyrzucane na powierzchnię gleby, a to wyklucza również konieczność plewienia. Jeśli konieczne jest przekopanie gleby, bo na przykład brak żyznego kompostu, gleba jest bardzo zbita lub rabata jest zbyt mała dla uzyskania zadowalającego plonu, to dopuszczane jest jednokrotne przekopanie.
Grządki wyniesione
Uprawa roślin ozdobnych czy warzyw odbywa się w skrzyniach. Pozwalają na uprawę bardziej wymagających gatunków roślin na słabym stanowisku i poprawiają aranżację ogrodu. Ułatwiają kontrolę odczynu stanowiska i nawożenie. Ułatwiają też pracę, gdyż nie trzeba się schylać.
Grządka hugelkulturowa
Jest to grządka w formie wyniesionego wału ziemnego, wypełnionego drewnem i podłożem. Powinna mieć około półtora metra wysokości. Jej okres trwałości to około 20 lat, podczas których co roku zwiększa się żyzność. Dlatego w początkowym okresie jako pierwsze powinny być wysiewane mniej wymagające gatunki roślin.
Jak widać permakultura to nie tylko wysoce ekstensywny sposób uprawy, ale także filozofia myślenia o ogrodzie i jego otoczeniu, o wypoczynku i tylko koniecznych ingerencjach użytkownika.
Popularyzatorem permakultur jest Joshep Russell Smith, który w 1929 roku przybliżył je w książce „Trzy zasady permakultury rolnictwa”. Zainspirował nią wiele osób, które wdrożyły w życie zasady:
Troszcz się o Ziemię,
Troszcz się o ludzi,
Dziel się nadmiarem.
Podstawą działań w permakulturze jest rolnictwo zrównoważone, ekologiczne czy też ogród bez chemii oraz korzystanie z naturalnych nawozów, biologicznych środków i sposobów podpatrywanych w naturze. Wymaga na pewno czasu i na początku więcej pracy lecz w późniejszym okresie zwraca wniesione nakłady pracy i zajmuje się sama sobą.
