Ekologiczna produkcja zdrowej żywności
W trosce o swoje zdrowie, coraz częściej sięgamy po żywność ekologiczną. Produkty wytwarzane w ten sposób opierają się na naturalnych sposobach produkcji, które są uregulowane prawnie. Warto jednak zwrócić uwagę na oznakowania produktów, które często są mylące i nie mają nic wspólnego z ekologiczną uprawą.
Żywność ekologiczna jest uzyskiwana z wysokiej jakości produktów roślinnych lub zwierzęcych, które wytwarzane są w systemie gospodarstwa ekologicznego, czyli takiego, w którym unika się stosowania chemicznych środków ochrony roślin, nawozów sztucznych, regulatorów wzrostu i regulatorów do pasz. To produkty bezpieczne i bogate w substancje odżywcze. Ponadto zawierają więcej witamin, minerałów i innych cennych składników niż produkty otrzymywane w sposób konwencjonalny. Nie dostarczają żadnych toksycznych substancji chemicznych i są gwarantem dobrego, naturalnego smaku, pozbawionego wzmacniaczy. Żywność ekologiczna jest produkowana bez użycia organizmów genetycznie zmodyfikowanych.
Warunki spełniane w produkcji ekologicznej
Produkcja ekologiczna to taki system zarządzania gospodarstwem, który łączy najkorzystniejsze dla środowiska praktyki, wysoki stopień różnorodności biologicznej, ochronę zasobów naturalnych, zapewnienie dobrostanu zwierząt i zapewnienie naturalnych metod produkcji. W gospodarstwie ekologicznym prowadzona jest kontrola całego sposobu produkcji, a nie tylko produktu końcowego. Jakość produktów zależy zarówno od warunków środowiskowych, jak i sposobu ich wytwarzania. W takich gospodarstwach:
- nie stosuje się syntetycznych środków ochrony roślin (pestycydów, fungicydów, insektycydów i tym podobnych) w celu zwalczania chorób, szkodników i chwastów wykorzystuje się przede wszystkim prawidłowy płodozmian oraz metody biologiczne i agrotechniczne;
- unika się wielohektarowych monokultur, za to prowadzi się uprawy na niewielkich polach, oddzielonych od siebie uprawami osłonowymi, miedzami czy też naturalnymi lub sztucznie posadzonymi zakrzaczeniami czy też zadrzewieniami;
- z wielką troską podchodzi się do utrzymania wszelkich oczek i cieków wodnych, a nawet w miarę możliwości dąży się do zakładania nowych miejsc z wodą;
- powszechnie stosowanymi nawozami są nawozy zielone, resztki pożniwne, komposty i obornik, co przy udziale wapnowania pozwala utrzymać strukturę i żyzność gleby na właściwym poziomie;
- pasza w żywieniu ekologicznym zwierząt pochodzi z własnego gospodarstwa i nie stosuje się w niej substancji czynnych, takich jak antybiotyki i hormony;
- przygotowanie i konserwowanie pasz odbywa się w sposób naturalny bez dodatku wszelkiego rodzaju sztucznych substancji wspomagających;
- zwierzęta utrzymuje się w miarę możliwości w sposób jak najbardziej zbliżony do naturalnego, a w pomieszczeniach wyłącznie na ściółce.
Producenci wytwarzający i wprowadzający do obrotu produkty ekologiczne podlegają obowiązkowi certyfikacji i systemowi kontroli produkcji. Certyfikat zgodności wydawany jest przez upoważnioną jednostkę na okres 12 miesięcy. Jednostka jest upoważniona do przeprowadzania kontroli oraz wydawania bądź cofania certyfikatów zgodności. W Polsce organem upoważniającym jednostki certyfikujące do przeprowadzenia kontroli oraz wydawanie certyfikatów zgodności w zakresie rolnictwa ekologicznego jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, natomiast nadzór nad upoważnionymi jednostkami certyfikującymi oraz nad produkcją ekologiczną prowadzi Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.
Funkcjonowanie systemu kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym jest podstawowym gwarantem dla konsumenta, że produkty ekologiczne znajdujące się na rynku wyprodukowane zostały zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi rolnictwa ekologicznego i są wolne od chemicznych środków ochrony roślin, hormonów, sztucznych pierwiastków, a podczas ich produkcji nie stosowano nawozów sztucznych i organizmów zmodyfikowanych genetycznie.
Aby producent rolny, przetwórca, dystrybutor czy importer mógł zgodnie z prawem posługiwać się określeniem „bio” lub „eko” w odniesieniu do produktów spożywczych, towary muszą spełniać wiele bardzo restrykcyjnych przepisów prawa. Zasady produkcji, przetwórstwa i oznakowania żywności ekologicznej reguluje ustawodawstwo unijne, a konkretnie Rozporządzenie Rady i Komisji Europejskiej z lat 2007-2008 oraz polska ustawa o rolnictwie ekologicznym z 2009 roku.
Jak rozpoznać żywność ekologiczną?
Na całym świecie, również w Polsce, rośnie popyt na żywność ekologiczną. Często w obrocie produktów spożywczych jest nadużywane pojęcie żywności pochodzenia ekologicznego, dlatego produkty te muszą posiadać specjalne oznakowanie wraz z logo obowiązującym na terenie Unii Europejskiej.
W bezpośrednim sąsiedztwie logo powinien znaleźć się numer upoważnionej jednostki certyfikującej, której podlega dany producent (na przykład PL-EKO-07) oraz określenie rolnictwa (na przykład Rolnictwo UE). Wspólnotowe logo produkcji ekologicznej może być stosowane w znakowaniu, prezentacji i reklamie produktów spożywczych. Takie oznakowanie oznacza, że producent spełnia wymagania o rolnictwie ekologicznym i posiada certyfikat uprawnionej jednostki certyfikującej oraz że przynajmniej 95% składników zostało wyprodukowanych metodami ekologicznymi, a produkty były nadzorowane podczas procesu produkcji i przygotowania zgodnie z przyjętymi i obowiązującymi wytycznymi.
Ceny produktów ekologicznych na rynku europejskim są wyższe o 30 do 60% w stosunku do produktów konwencjonalnych. Na rynku polskim, ze względu na skalę produkcji ekologicznej w rolnictwie, te różnice są jeszcze większe. Wynika to między innymi z mniejszych osiąganych plonów, kosztownych zabiegów pielęgnacyjnych, dodatkowych kosztów certyfikacji, zwiększonych nakładów pracy, mniejszej wydajności mleka i mięsa oraz tego, że produkcja wymaga większej przestrzeni.
Konsument coraz częściej poszukuje na rynku zdrowej żywności, nie zawsze mając tę świadomość, że czasami to pojęcie jest stworzone do celów marketingowych i nie narzuca żadnych określonych standardów. Należy mieć świadomość, że produkty ekologiczne możemy zaliczyć do grupy zdrowej żywności, ale muszą być one wyprodukowane w należytych warunkach i odpowiednio oznakowane. Częste nadużycia marketingowe i handlowe związane z nazewnictwem wielu produktów jako „ekologiczne” lub „bio” powodują dużą dezinformację wśród konsumentów. Oznacza to, że nie zawsze tak zwana „zdrowa żywność” jest rzeczywiście zdrowa, a jej cena współmierna do rzeczywistości.
