Charakterystyka traw i roślin wykorzystywanych w paszach objętościowych

Skarmianie dobrą paszą objętościową zależy od jej struktury fizycznej i smakowitości. Pasze mało wydajne posiadają alkaloidy, saponiny i glikozydy, a także są wodniste i kwaśne. Na smakowitość paszy wpływa zawartość cukru rozpuszczalnego i włókna surowego.

Zielonki są podstawową paszą w letnim żywieniu przeżuwaczy. Charakteryzują się one dużymi plonami, zawartością i jakością włókna, koncentracją energii, dobrą strawnością oraz smakowitością. Dobra łąka, pastwisko czy mieszanka traw z motylkowatymi uprawiana na gruntach ornych muszą posiadać w swoim składzie odpowiednią ilość traw, roślin motylkowatych, ziół i chwastów. Trawy stanowią najcenniejszy skład runi łąk oraz pastwisk. Różnią się między sobą wzrostem, rozwojem oraz wymaganiami glebowymi.

Charakterystyka traw wysokich

Kostrzewa łąkowa - Festuca pratensis Hubs - należy do grupy traw wysokich. Wytwarza pędy generatywne na wysokość 70-140 centymetrów. Posiada silnie rozwinięty system korzeniowy, może pobierać składniki pokarmowe z gleby nawet na głębokości 100 centymetrów. Wiosną rozwija się wcześnie, jest mało wrażliwa na przymrozki wiosenne, dobrze znosi ostre zimy, a także okresowe susze i okresowe zalewanie. Najlepiej rośnie na stanowiskach wilgotnych na glebach próchniczo-gliniastych. Największy plon uzyskuje w drugim i trzecim roku użytkowania. Dobrze znosi udeptywania i szybko odrasta po przygryzaniu. Nadaje się również na mieszanki traw z motylkowatymi oraz na pastwiska.

Kostrzewa trzcinowa – Festuca arundinacea Schreb – jest to trawa kępowa. Głównie posiada pędy wegetatywne, nieliczne pędy generatywne osiągają wysokość od 50-150 centymetrów. Cechuje ją silny system korzeniowy, który potrafi pobrać składniki pokarmowe z profilu glebowego na głębokości do 150 centymetrów. Jest rośliną, która dobrze zimuje, wcześnie wiosną rozwija się oraz jest rośliną silnie konkurującą w stosunku do chwastów. Najlepszym dla niej stanowiskiem są tereny podtapiane, wilgotne i żyzne. Jest wytrzymała na brak wody w glebie i odporna na udeptywanie przez zwierzęta. Wykorzystywana jest w mieszankach na łąki i pastwiska. Jeżeli chodzi o wartość odżywczą, jest średnia, szybko drewnieje i zawiera dużo krzemionki.

Kupkówka pospolita – Dactylis glomerata L. - wytwarza pędy generatywne do wysokości 130 centymetrów i pędy wegetatywne, które są silnie spłaszczone. Tworzy kępy i silnie się krzewi, lecz nie tworzy zwartej darni. Posiada silnie rozwinięty system korzeniowy, który sięga do 100 centymetrów głębokości. Jest rośliną wrażliwą na przymrozki mimo, że wegetacja występuje u niej bardzo wcześnie. Występuje wszędzie z wyjątkiem podmokłych bagien czy bardzo słabych jałowych gleb piaszczystych. Jest odporna na okresowe susze i zalania trwające do 5 dni. Jest rośliną azotolubną, wcześnie się kłosi i po skoszeniu szybko odrasta. Jej wartości odżywcze są średnie. Odporna jest na udeptywania. Wykorzystywana jest w mieszankach na łąki i pastwiska. Jej udział w mieszance może być maksymalnie 10% wagowego składu, ponieważ jest rośliną silnie agresywną i przy niewłaściwym użytkowaniu łąki może ją opanować.

Rajgras wyniosły – Arrhenatherum elatius J.et.C.Presl. - tworząca luźne kępy. Jej pędy generatywne mogą osiągnąć nawet do 160 centymetrów. Ze względu na płytko umieszczone węzły krzewienia, wrażliwa jest na bezśnieżne zimy i wiosenne przymrozki. Jej okres wegetacji zaczyna się wczesną wiosną, nie toleruje terenów podmokłych, dobrze znosi okresowe susze. Występuje na stanowiskach żyznych, ciepłych i przewiewnych o odczynie obojętnym. Można ją użytkować na łąkach kośnych, pamiętając, aby nie kosić jej zbyt nisko, ponieważ posiada płytki węzeł krzewienia. Po koszeniu szybko odrasta, lecz posiada saponinę, która obniża smakowitość paszy.

Tymotka łąkowa – Phleum pratense L. - jest rośliną, której pędy generatywne osiągają do 160 centymetrów wysokości. Posiada płytki i słabo rozwinięty system korzeniowy. Jest gatunkiem trawy mrozoodpornej i zimotrwałej, o późnej wegetacji, późno rozwijającej się i posiadającej małą zdolność konkurencyjną wśród innych roślin. Występuje na glebach wilgotnych, żyznych i zwięzłych. W okresach zalewowych może wytrzymać maksymalnie 2 tygodnie, toleruje okresy suszy. Występuje prawie w każdej mieszance na łąki i pastwiska, ponieważ posiada dużą wartość pokarmową i jest chętnie zjadaną przez zwierzęta, zwłaszcza przez konie i owce. Odrasta powoli po skoszeniu, jest średnio odporna na udeptywania.

Wyczyniec łąkowy – Alopecurus pratensis L. – posiada pędy generatywne do 140 centymetrów wysokości. System korzeniowy jest słabo rozwinięty, płytko rozmieszczony i wytwarza krótkie rozłogi podziemne. Najwcześniej rozpoczyna okres wegetacji wśród traw. Wyczyniec łąkowy jest gatunkiem zimozielony, mrozoodpornym, toleruje wiosenne przymrozki. Potrafi wytrzymać do 45 dni zalewy oraz do dwóch miesięcy przykrycia skorupą lodową. Nie lubi stanowisk nasłonecznionych. Występuje na glebach żyznych madach i glebach mułowo-glejowych. Występuje w mieszankach traw na łąkach uwilgotnionych, organiczno-mineralnych. Posiada wysoką wartość pokarmową i smakową. Ze względu na wrażliwość na udeptywania nie jest polecana do mieszanek pastwiskowych.

Trawy niskie i średnie

Gatunki traw niskich i średnich są odporne na zacienienia oraz konkurencyjność traw wyższych. Najczęściej występujące trawy niskie i średnie w mieszankach na łąki i pastwiska to:

Kostrzewa czerwona rozłogowa – Festuca rubra L. – należy do traw niskich, pędy generatywne mogą osiągnąć wysokość do 80 centymetrów. Posiada silny system korzeniowy, tworzy podziemne rozłogi. Wegetację rozpoczyna wczesną wiosną. Jest rośliną odporną na przymrozki, wytrzymuje długotrwałe zaleganie powłoki lodowej, bądź zalewy maksymalnie do dwóch tygodni. Nie lubi stanowisk suchych i bagiennych. Jest odporna na udeptywania, szybko odrasta. Nie lubi zbyt intensywnego nawożenia. Jest trawą bardzo popularną wśród mieszanek na łąki i pastwiska.

Wiechlina łąkowa – Poa pratensis L. - jest trawą posiadającą pędy generatywne do 100 centymetrów wysokości. Posiada bardzo silny system korzeniowy, który znajduje się pod powierzchnią ziemi i na którym znajdują się brodawki korzeniowe. Potrafi wykształcić podziemne rozłogi nawet do 20 centymetrów długości. Rozpoczyna wegetację wczesną wiosną. Cechuje ją odporność na przymrozki i zalewy wodą nawet do 1 miesiąca. Jest trawą, która po siewie wolno się rozwija. Lubi intensywne nawożenie. Występuje w całej Polsce. Jest odporna na udeptywania i przygryzania przez zwierzęta. Ze względu na duże właściwości odżywcze i smakowe, jest chętnie zjadana przez zwierzęta.

Życica trwała – Lolium perenne L. - zwana również jako rajgras angielski. To jedna z najcenniejszych traw pod względem wartości pokarmowej i smakowej. Jej pędy generatywne osiągają do 100 centymetrów wysokości. Posiada silnie rozwinięty system korzeniowy wiązkowy. Wczesną wiosną rozpoczyna wegetację, mocno się krzewi. Nie należy do traw odpornych na duże mrozy. Jest rośliną azotolubną. Lubi stanowiska żyzne, średnio zwięzłe i zwięzłe. Jest wytrzymała na udeptywania i przygryzania przez zwierzęta. Jedna z podstawowych traw w mieszankach na łąki i pastwiska.

Bogate właściwości roślin motylkowatych

Rośliny motylkowate drobnonasienne pełnią dużą rolę na łąkach i pastwiskach, ponieważ wzbogacają paszę w białko, wapń, fosfor czy magnez, a także poprawiają smakowitości runi. Rośliny motylkowate posiadają głęboki system korzeniowy, dzięki czemu potrafią pobierać składniki pokarmowe z głębszych warstw gleby i transportować do płytszych warstw, gdzie są pobierane przez trawy. Posiadają również zdolność wykorzystywania azotu atmosferycznego poprzez bakterie brodawkowe. Stwierdzono, że rocznie dostarczają około 50-60 kilogramów azotu na hektar.

W mieszankach traw na łąki udział roślin motylkowatych wynosi do 10%. Większy udział jest niewskazany, ponieważ rośliny motylkowate posiadają białka, które utrudniają kiszenie traw. Na pastwiska zaleca się w mieszankach do 20% roślin motylkowatych.

Koniczyna łąkowa (koniczyna czerwona) – Trifolium pratense L. - jest rośliną wysoką do 70 centymetrów wysokości i posiada głęboki system korzeniowy. Wczesną wiosną wchodzi w wegetację. Występuje na stanowiskach żyznych i umiarkowanie wilgotnych. Użytkowana do 3 lat. Ze względu na małą odporność na udeptywania i podgryzania, nie jest zalecana na pastwiska.

Koniczyna biała - Trifolium repens L. - jest rośliną niską, osiąga 30-40 centymetrów wysokości. Posiada płytki i silnie rozwinięty system korzeniowy. Łodygi płożące szybo się rozrastają i zakorzeniają si. Jest rośliną agresywną, wczesną wiosną rozpoczyna wegetację i do później jesieni jest ciemnozielona. Jest odporna na udeptywania i częste przygryzania, posiada dużą wartość pokarmową i smakową. Idealnie nadaje się do mieszanek na pastwiska. Nie lubi stanowisk zbyt mokrych, piaszczystych jałowych oraz zacienionych.

Koniczyna białoróżowa (koniczyna szwedzka) - Trifolium hybridum – jest rośliną średnio wysoką, osiąga około 50 centymetrów wysokości. Posiada silnie rozgałęziony system korzeniowy. Lubi stanowiska wilgotne i żyzne. Nadaje się na pastwiska i wilgotne łąki. Jest koniczyną chętnie zjadaną przez zwierzęta ze względu na dużą wartość pokarmową i smakową.

Anna Szafranek
Zdjęcie: Anna Szafranek