Narzędzia wykorzystywane do analizy gleb
Określenie cech i parametrów gleby jest istotne w kontekście prawidłowego jej nawożenia oraz uprawy. Co więcej, kwestie dotyczące gleby uwzględniane są również w urzędowych przepisach i podlegają ścisłym wytycznym, dlatego warto wiedzieć, w jaki sposób kontrolować jej stan. Przydatne w tym aspekcie będą specjalistyczne narzędzia do analizy, takie jak skaner i N-tester.
Wzrost kosztów produkcji roślinnej wynikający ze wzrostu cen nawozów sztucznych oraz konieczność dostosowania poziomu nawożenia do wytycznych zgodnych z obowiązującymi wymogami wynikającymi z „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącym ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie zanieczyszczeniu” (tak zwany Program azotanowy), wymusza racjonalne stosowania nawozów mineralnych oraz naturalnych. Konieczność racjonalnego stosowanie nawozów wiąże się również z działaniami mającymi na celu ograniczenie emisji amoniaku, wynikającymi z przyjętej Dyrektywy Parlamentu Europejskiego z dnia 14 grudnia 2016 roku zwaną dyrektywą NEC, która wskazuje sposoby ograniczenia emisji amoniaku przedstawione w „Krajowym programie ograniczania zanieczyszczenia powietrza” (KPOZP), jak również zalecenia zawarte w „Kodeksie doradczym dobrej praktyki rolniczej dotyczącym ograniczania emisji amoniaku” (tzw. „Kodeks amoniakowy”).
Warunkiem stosowania racjonalnych poziomów nawożenia jest zdefiniowanie:
a) zasobności gleby w makroelementy,
b) cech organoleptycznych gleby,
c) odczynu pH gleby,
d) wymagań nawozowych uprawianych roślin,
e) warunków wodnych i temperaturowych w okresie wegetacji.
Narzędzia do analizy gleby
Podstawowe parametry, które decydują o poziomie nawożenia, to zasobność gleby w makroelementy, odczyn gleby oraz skład granulometryczny gleby. Oznaczenie tych parametrów możliwe jest poprzez wykonanie analizy chemicznej w laboratorium lub analizy polowej z wykorzystaniem skanera glebowego. Wykonanie analizy laboratoryjnej pozwoli na uzyskanie danych podstawowych dotyczących stanu fizycznego, chemicznego i biologicznego gleby. Traktując taką analizę jako źródło danych podstawowych o warunkach glebowych, możliwe jest w okresie wegetacji korygowanie poziomu nawożenia w oparciu o analizę terenową wykorzystując skaner glebowy, N-tester, skaner do obrazowania systemu korzeniowego, miernik aktywności fotosyntezy lub miernik poziomu pobrania azotu przez roślinę.
Skaner glebowy to urządzenie pozwalające na bieżące monitorowanie zasobności gleby w makroskładniki. Próbka glebowa przeznaczona do analizy powinna być reprezentatywna dla badanego obszaru. Zalecana ilość prób pojedynczych dla 1 hektara to przynajmniej 10, z których tworzy się próbkę zbiorczą. Glebę do analizy należy pobrać z głębokości 25-30 centymetrów. W próbce nie powinny znajdować się kamienie, korzenie roślin oraz resztki roślinne. Próby pojedyncze należy pobrać w tym samym czasie z zastrzeżeniem, że nie należy ich pobierać podczas opadów lub nawadnianiu i bezpośrednio po nawożeniu uprawy. Urządzenie pozwala na uzyskanie w czasie rzeczywistym informacji dotyczącej całkowitej ilości makroskładników, takich jak azot, fosfor, potas, siarka, wapń, magnez, a także odczynu gleby (pH) i ilości materii organicznej znajdującej się w analizowanej próbie.
N-tester umożliwia analizę materiału roślinnego w zakresie potrzeb nawożenia azotem, co poprawia opłacalność uprawy oraz minimalizuje negatywny wpływ nawożenia azotowego na środowisko, poprzez dostosowanie nawożenia do aktualnych potrzeb rośliny uprawnej. Urządzenie to pozwala na pomiar poziomu chlorofilu w liściach, co jest skorelowane z zapatrzeniem roślin w azot. Punkt pomiarowy znajduje się bezpośrednio na najmłodszych w pełni wykształconych liściach. Podczas analizy wykonywany jest pomiar na 30 liściach roślin znajdujących się na wytypowanym do pomiaru obszarze. Wyniki pomiaru N-testerem są uzależnione od gatunku roślin i stadium ich wzrostu, dlatego pomiary N-Testerem muszą być skalibrowane tak, aby uwzględniały gatunek analizowanej rośliny. W wyniku wykonanych pomiarów otrzymujemy zalecenie dotyczące poziomu zalecanego nawożenia w czasie wykonywanego pomiaru.
Oprócz wymienionych narzędzi wspomagających podejmowanie decyzji o konieczności nawożenia, na rynku dostępne są również takie narzędzia, jak:
a) skaner CI-600 do obrazowania korzeni pozwalający na uzyskanie obrazu rozwoju korzeni i ich funkcji co jest istotne w przypadku określenia adaptacji roślin do warunków glebowych,
b) przenośny urządzenie CI-340 do pomiaru aktywności fotosyntezy pozwala zarówno na pomiar poziomu fotosyntezy, jak również pomiar transpiracji, przewodności aparatów szparkowych oraz wewnętrznego stężenia CO2.,
c) spektrometr liści SpectraVue CI-710 do pomiaru, między innymi jakość chlorofilu w roślinie,
d) przenośne urządzenie FluorPen FP, które umożliwia pomiar parametrów fluorescencji chlorofilu, może być stosowane do badania aktywności fotosyntetycznej,
e) miernik zawartości azotu N-Pen N 110 pozwala na pomiar skutecznego wiązania azotu w roślinach w okresie wegetacji określając zawartość chlorofilu w powiązaniu z zawartością azotu w roślinach, na podstawie otrzymanych wyników możliwe jest zwiększenie efektywności wykorzystania azotu, zmniejszenie ryzyka wystąpienia niedoborów azotu i zmniejszenie ryzyka nadmiernego stosowania nawozów,
f) elektroniczny tester podłoża 4w1 pozwalający na pomiar temperatury, wilgotność, odczynu (pH) i nasłonecznienia gleby,
g) tester podłoża 3w1 - łączy w sobie trzy funkcje – pH-metru, wilgotnościomierza i urządzenia mierzącego poziom nasłonecznienia.
Skaner glebowy i N-tester to narzędzia, które w oparciu o laboratoryjną analizę gleby pozwalają na bieżącą korektę nawożenia na podstawie przeprowadzonej na polu analizie. Analizę laboratoryjną gleby oraz wyniki analizy wykonanej N-testerem i skanerem glebowym należy traktować jako podstawowe przy podejmowaniu decyzji o poziomach nawożenia makroskładnikami oraz konieczności wapnowania.
Tomasz Biały
