Żywienie bydła opasowego
Jednym z najważniejszych elementów technologii chowu bydła opasowego jest żywienie. Jest to czynnik, który w znacznej mierze decyduje o efektywności i kosztach produkcji w gospodarstwach utrzymujących bydło opasowe. Nowoczesne żywienie bydła opasowego powinno opierać się na prawidłowo zbilansowanych i dostosowanych do zmieniającego się zapotrzebowania zwierząt dawkach pokarmowych.
W zależności od zasobności gospodarstwa w pasze objętościowe i treściwe możemy wyróżnić trzy rodzaje opasu:
- intensywny,
- półintensywny,
- ekstensywny.
Opas ekstensywny
Obejmuje dwa sezony pastwiskowe oraz jeden sezon zimowy. Trwa on nawet do 36 miesięcy. Opas kończy się pastwiskiem lecz jeśli zwierzęta są w słabej kondycji to dotucza się je przez okres około 2 miesięcy. System ten stosuje się najczęściej w miejscach z dużą ilością łąk oraz pastwisk.
Przyrosty podczas tego opasu przekraczają 500-600 gramów na dobę. Po zakończeniu pierwszego okresu wypasu młode zwierzęta przenoszone są do budynków inwentarskich, gdzie żywione są głównie paszami objętościowymi, na przykład siano, kiszonki z traw.
Opas półintensywny
Najpopularniejszy sposób opasu w Polsce. Ma on charakter dwuetapowy i przeznaczony jest dla gospodarstw dysponujących dużym areałem łąk i pastwisk. Składa się on z jednego sezonu na pastwisku i zimowego żywienia.
W okresie pastwiskowym, jeśli trawy na pastwisku są słabej jakości, zaleca się dokarmianie bydła pasza treściwą. Po sezonie pastwiskowym zwierzęta przechodzą na system alkierzowy. Są one żywione głównie kiszonkami z dodatkiem pasz treściwych.
Opas intensywny
Celem tego systemu jest uzyskanie najwyższej wagi w krótkim czasie. Podczas opasu intensywnego zwierzęta nie korzystają z wybiegów, cały czas przebywają zamknięte w budynkach inwentarskich.
Dawka pokarmowa podczas opasu intensywnego opiera się głównie o pasze zawierające duże ilości energii oraz pasze treściwe. Zwierzęta pobierają pasze do woli. Im więcej jest paszy treściwej w dawce, tym wyższe są przyrosty dobowe.
W opasie intensywnym coraz bardziej znane jest stosowanie suchego TMR. Dawka oparta jest na słomie, melasie oraz dużych ilościach paszy treściwej. Umożliwia to skrócenie okresu odchowu i zwiększenie przyrostów dziennych.
Baza paszowa
Potrzeby pokarmowe zwierząt wyrażane są między innymi dla ilości białka, energii, związków mineralnych i witamin. Pasze odpowiednio dobrane powinny zapewnić pełne pokrycie potrzeb pokarmowych zwierząt na wyżej wymienione składniki. W żywieniu bydła podstawą jest woda oraz pasze objętościowe, które trzeba uzupełnić paszą treściwą oraz dodatkami mineralnymi.
Woda
Stały dostęp do wody dla bydła jest wymagany prawnie ale przede wszystkim decyduje o prawidłowym wzroście i rozwoju bydła opasowego.
Pasze objętościowe
Pasze te są najtańszym źródło białka i energii w żywieniu bydła. Uwzględniając obecne ceny paliw i innych środków produkcji nie można jednak nazwać ich tanimi. Dlatego trzeba rozważnie i efektywnie gospodarować paszami objętościowymi.
Dbałość o wysoką jakość, właściwy sposób skarmiania i zagospodarowanie niedojadami powinno stać się standardem, bowiem nie ma miejsca na marnotrawstwo i pozorne oszczędności we współczesnym rolnictwie.
Pasze objętościowe dzielą się na soczyste (na przykład kiszonki, wysłodki buraczane) i suche (na przykład słoma).
Kiszonki z traw i motylkowych zawierają mało łatwo dostępnych cukrów, co ogranicza wzrost mikroorganizmów w żwaczu i obniża strawność. Dawki kiszonek powinny być uzupełnione dodatkami energetycznych paz treściwych, pasz białkowych oraz mineralnych.
Kiszonka z kukurydzy to pasza o wysokiej wartości energetycznej może stanowić podstawę dawki pokarmowej. Niski poziom białka wymaga uzupełnienia dawki paszami białkowymi.
Kiszonki z mieszanek strączkowo-zbożowych (GPS) zalecane są w szczególności dla tych terenów, gdzie uprawa kukurydzy jest ryzykowna. Materiałem do produkcji GPS mogą być całe rośliny zbożowe, jak również mieszaki zbóż z roślinami strączkowymi. W suchej masie ilość białka ogólnego wynosi 12-14%, a więc więcej niż w kiszonce z kukurydzy.
Wysłodki buraczane mogą być zarówno świeże lub zakiszone. Nie są produktem łatwo kiszącym się ze względu na duże ilości wody oraz obniżonej zawartości cukru. Świeże i zakiszone wysłodki stosuje się w żywieniu bydła dorosłego.
Słoma przeznaczana na pasze dla zwierząt powinna być dobrej jakości i wykazywać cechy charakterystyczne dla gatunku rośliny z której pochodzi. Najczęściej stosowana jest słoma jęczmienna (najbardziej miękka), nieco twardsza od niej słoma owsiana oraz słoma pszenna.
Najwyższą wartość pokarmową ma słoma jęczmienna, która ma właściwości zatwardzające. Słoma owsiana wykazuje właściwości lekko rozwalniające, lecz jest bardzo chętnie pobierana przez zwierzęta.
Pasze treściwe i dodatki paszowe
Nawet najlepsze pasze objętościowe nie zapewniają najwyższej wydajności powodowania pełnego potencjału wzrostowego zwierząt. Konieczne jest skarmianie pasz treściwych, których udział w dawce i sposób skarmiania jest właściwie kluczem do sukcesu w intensywnym chowie bydła opasowego.
Pasze te charakteryzują się wysoką zawartością suchej masy. Dzieli je się na białkowe (na przykład śruta sojowa, śruta rzepakowa) oraz energetyczne/węglowodanowe (na przykład śruty zbóż).
Mieszanka treściwa powinna zawierać również dodatek mineralno-witaminowy (premiks) oraz wybrane dodatki mineralne, takie jak kreda pastewna, sól, drożdże. W dawce pokarmowej intensywnie tuczonych należy umieścić także substancję buforujące środowisko żwacza, na przykład kwaśny węglan sodu.
