Systemy utrzymania koni
System utrzymania koni powinien być funkcjonalny dla właściciela oraz spełniać wszystkie potrzeby zwierząt. Podejmując decyzję posiadania koni, które są istotami z silnie rozwiniętym instynktem stadnym, należy uwzględnić ich wymagania dotyczące ruchu, kontaktów społecznych, dostępu do świeżego powietrza, światła oraz odpowiedniego żywienia.
Należy również dążyć do zminimalizowania ograniczeń, które wynikają z określonego systemu utrzymania koni i dążyć do uzyskania warunków jak najbardziej zbliżonych do panujących w środowisku naturalnym. Kolejnym punktem jest przestrzeganie przepisów prawa budowlanego i wymogów technicznych. Dlatego dobre zaplanowanie inwestycji, to znalezienie kompromisu między wymaganiami i oczekiwaniami oraz komfortem zwierząt.
System pojedynczy lub grupowy
Rozróżniamy dwa podstawowe systemy utrzymania koni: pojedynczy oraz grupowy. Trzymanie koni w systemie pojedynczym jest sprzeczne z naturą tych zwierząt, dlatego konie stojące w zwykłych boksach muszą być regularnie wypuszczane na wspólny wybieg. System grupowy jest najbardziej zbliżony do warunków naturalnych. Niezależnie od przyjętego systemu utrzymania należy dążyć do tego, aby do minimum zredukować ryzyko zranień i wypadków koni oraz ludzi.
Jednym z wariantów utrzymywania koni pojedynczo jest system stanowisk uwięziowych. Rozwiązanie to powinno być jednak tyko przejściowe. Długość stanowiska odpowiada minimum dwukrotnej wysokości konia w kłębie, czyli dla dużych koni 3,3-3,5 metra, znajduje się w nim żłób na wysokości 80 centymetrów, przy ziemi drabinka na siano oraz poidło. Bardzo ważny jest rodzaj uwiązu, który powinien być dostatecznie długi, aby umożliwić niezbędne ruchy. Nie może jednak luźno zwisać, aby koń nie przełożył nogi. Dobrą metodą jest stosowanie balastu na końcu uwiązu.
Następnym rozwiązaniem są boksy. Ten system jest obecnie najpopularniejszy w hodowli koni, szczególnie sportowych czy rekreacyjnych. Słabą stroną jest ograniczenie możliwości ruchu zwierząt oraz ich ograniczony dostęp społeczny, wygodny jest za to dla właściciela ze względu na stały dostęp do koni i łatwość ich obsługi. Podstawowa minimalna powierzchnia boksu to podwójna wysokość w kłębie do kwadratu, czyli dla dużych koni około 12 metrów kwadratowych. Klacze źrebne i ogiery powinny mieć 2,5 x wysokość w kłębie do kwadratu. Długość najkrótszego boku powinna wynosić minimum 1,5 razy w kłębie. Zaleca się budowanie boksu na planie prostokąta a nie kwadratu, umożliwia to koniowi swobodniejszy ruch. Ściany boksów powinny koniom gwarantować bezpieczeństwo, ale muszą by na tyle ażurowe, aby umożliwić im kontakt społeczny oraz stały przepływ powietrza. Podłogi w stajni powinny być przyczepne, elastyczne i wykonane z „oddychającego” materiału oraz odpornego na zdzieranie i nieprzepuszczalnego gnojowicy.
Dobrym rozwiązaniem są boksy z padokiem, gdzie koń w każdej chwili może wyjść na padok. Wielkość takiego padoku powinna mieć szerokość boksu oraz długość 8-10 metrów, aby zapewnić zwierzęciu minimalny ruch. Wysokość ogrodzenia wybiegu to minimum 1,5 metra. Umieszczenie paśnika z sianem na terenie padoku a żłobu na pasze treściwe wewnątrz zachęca konia do ruchu.
Następnym systemem utrzymania koni, najbardziej dla nich optymalnym, jest system grupowy. Konie trzymane w systemie grupowym mają odpowiednio dużo ruchu, dostęp do światła i świeżego powietrza, mogą też nawiązywać kontakty społeczne. Biegalnie w klasycznej formie wykorzystywane są od dawna w systemach trzymania klaczy hodowlanych, odsadków oraz młodzieży. Biegalnia tradycyjna składa się z jednego dużego pomieszczenia wyłożonego ściółką. Na długiej ścianie umieszczone są żłoby i paśniki. Ważne jest, aby dla każdego konia w grupie przewidziane było miejsce przy żłobie. Konie mają dostęp do wody dzięki wspólnemu poidłu. Biegalnia powinna mieć duże wrota o wymiarach 4x4 metra, przez który może wjechać ciągnik ładowacz aby usunąć obornik czy rozścielić ściółkę.
Zalecane wymiary biegalni z dostępem i bez dostępu do wybiegów i pastwisk w odniesieniu do konia o masie 550 kilogramów, to powierzchnia minimum 10 metrów kwadratowych dla dorosłego konia i 15 metrów kwadratowych dla klaczy ze źrebięciem, a długość żłobu na jednego konia wynosi 1 metr. Najlepszym rozwiązaniem połączenie biegalni od razu z pastwiskiem.
Konie powinny mieć dostęp do swobodnego ruchu na wybiegu przez co najmniej 1-2 godziny dziennie. Powinny przebywać tam w grupach liczących od 3 do 4 osobników. Wybieg musi być na tyle duży, by zapewniać koniom swobodny ruch i możliwość ewentualnej ucieczki. Niezbędne jest zastosowanie masywnego ogrodzenia, wystarczająco wysokiego, by zniechęcić konie do wyskakiwania. Zaleca się budowanie drewnianego ogrodzenia o podwójnej barierze. Niższa część ogrodzenia nie może być na tyle niska, by koń był w stanie przełożyć nad nimi nogę, ani na tyle wysoka, by mały kuc lub źrebię mogło pod nią przejść. Aby uniknąć sytuacji, w której galopujące konie wpadają na ogrodzenie i by uchronić konie przed skaleczeniami, narożniki wybiegów powinny być zaokrąglone. Jeżeli w pobliżu znajduje się inny wybieg, wówczas dobrze jest zostawić wolną przestrzeń pomiędzy ogrodzeniami, bądź oddzielić konie w inny sposób, zapobiegając tym samym walkom pomiędzy zwierzętami.
Ostatnim systemem utrzymania koni i najbardziej dla nich przyjaznym są stajnie otwarte. Utrzymując konie w systemie otwartym należy zapewnić zwierzętom schronienie przed warunkami atmosferycznymi i ewentualnymi drapieżnikami. Funkcje taką spełnia otwarta z jednej strony wiata, która daje możliwość schronienia koniom. Wiata powinna być takiej wielkości, aby mogły w niej schronić się jednocześnie wszystkie konie. Zaleca się, aby minimalna powierzchnia dla jednego konia pod wiatą wynosiła 2 metry kwadratowe na 100 kilogramów masy ciała zwierzęcia. Natomiast powierzchnia utrzymywania w systemie otwartym powinna wynosić minimum 0,1 hektara na dorosłego konia. Konie utrzymywane w systemie otwartym powinny być zabezpieczone trwałym ogrodzeniem.
Wybór systemu utrzymania koni należy do właściciela. Jeśli konie przeznaczone są do rekreacji, zazwyczaj są to boksy, natomiast jeśli mamy do czynienia z hodowlą i właściciel posiada dużo pastwisk, najwłaściwszym jest system otwarty. Jaki system utrzymania nie zastosujemy, każdy z nich musi być bezpieczny dla konia i właściciela.
