Nowoczesna produkcja mleka
Od kilku lat obserwujemy gwałtowny rozwój nowoczesnych technologii związanych z odchowaniem bydła mlecznego, pozyskiwania mleka, a nawet metod oceny wartości hodowlanej i produkcyjnej. Umiejętne wykorzystywanie tych narzędzi obecnie pozwala nie tylko na znaczne usprawnienie procesu produkcji, ale pozwala na podejmowanie ważnych decyzji hodowlanych i strategicznych dla firmy.
Ponieważ hodowla bydła mlecznego jest bardzo pracochłonnym działaniem produkcji zwierzęcej, wykorzystanie nowoczesnych narzędzi pozwala na znaczną poprawę ekonomii produkcji mleka, a tym samym poprawę rentowności gospodarstwa. Postrzegając obecne zmiany na rynku mleczarskim, zdecydowane zmiany zarządzania i poczynione inwestycje w najbliższym okresie mogą w znaczący sposób zaważyć na przyszłej opłacalności produkcji mleka.
Ocena wartości bydła
Powszechnienie znana i wykorzystywana w naszym kraju metoda szacowania wartości hodowlanej buhajów w oparciu o Blup model zwierzęcia opiera się o pełne informacje rodowodowe osobników, jak również cechy produkcyjne potomstwa danego buhaja. Opierając się na łatwych do identyfikacji częściach DNA – markerach będących w pobliżu genów, można pośrednią metodą określić cechy, jakie dany osobnik odziedziczył po rodzicach. Taka metoda znacznie przyspiesza ocenę buhajów hodowlanych bez konieczności czekania na pełną wycenę na podstawie wydajności mlecznej czy mięsnej potomstwa.
Mówiąc o nowoczesnej hodowli bydła mlecznego należy brać pod uwagę zachodzące zmiany w metodach oceny wartości hodowlanej, aktualnych trendach i kierunkach dalszego doskonalenia, które uwzględniają w znacznej mierze oczekiwania nie tylko samych hodowców, ale także konsumentów. Przykładem mogą być prace nad zmianami składu mleka, w tym profilu kwasów tłuszczowego czy frakcji białkowych.
Hodowcy bydła mięsnego mają od kilku lat stale ulepszane i doskonalone metody oceny wartości użytkowej buhajów ras mięsnych. Opracowany przez Instytut Zootechniki Zmodyfikowany Wskaźnik Oceny Zbiorczej uwzględnia nie tylko informacje o rozwoju osobniczym zwierzęcia, ale także wykorzystuje bardzo dokładny pomiar grubości mięśni przy pomocy ultrasonografu. Hodowca ma do dyspozycji także inne wskaźniki charakteryzujące mięsność i rozwój buhaja, jak wskaźnik umięśnienia i wskaźnik rozwoju. W oparciu o tak nowoczesne narzędzia zdecydowanie łatwiej jest prowadzić hodowlę bydła mięsnego.
Zmiana stylu życia i moda na zdrową żywność powoduje, że konsumenci oczekują od produktów mlecznych już nie tylko jego wysokiej jakości, ale przede wszystkim odpowiedniego składu chemicznego. Nastąpiło wyraźne ograniczenie spożycia masła przy jednoczesnym wzroście popytu na sery oraz szeroko pojętą konfekcję mleczną, jak jogurty, napoje mleczne i tym podobne. Tym samym wymusza się na hodowcach bydła mlecznego szukania metod genetycznych i żywieniowych, mogących zmienić dotychczasowe parametry mleka. Badania wykazały, że w 60% na zawartość poszczególnych składników mleka wpływa genetyka, a tylko w 40% warunki środowiskowe i żywieniowe. Umiejętne wykorzystanie więc potencjału genetycznego zwierząt może skutecznie wpływać na skład chemiczny produktu, jakim jest na przykład mleko.
Systemy śledzące aktywność
Najlepszym systemem utrzymania bydła mlecznego jest oczywiście system wolnostanowiskowy. W systemie ty wyróżniamy kilka typów utrzymania. Pierwszy i obecnie najbardziej popularny to system boksowy z różnymi wariantami zastosowanych materiałów na stanowiskach oraz wygrodzeniami. Drugi to obory z głęboką ściółką i podniesionym stołem paszowym. Największe zmiany obserwujemy obecnie w technologii wygrodzeń poszczególnych stanowisk w systemie boksowym. Konieczne jest zatem nie tylko zapewnienie komfortu, ale zachęcenie zwierzęcia do odpoczynku. Obecnie na rynku mamy bardzo szeroką gamę materiałów wykorzystywanych na stanowiskach legowiskowych. Bardzo popularne stało się zastosowanie sianego i suchego piasku, rozprowadzonego ręcznie lub maszynowo. Na rynku od kilku lat zagościły także maty trzywarstwowe. Tak więc prawidłowo skonstruowane stanowisko, suche i wygodne, to podstawa sukcesu w hodowli bydła mlecznego, ponieważ tylko krowa wypoczęta, zdrowa w optymalnych warunkach środowiskowo-żywieniowych może wykazać swój potencjał genetyczny.
Inne zagadnienie to powszechnie używane w hodowli krokomierze pozwalające na śledzenie aktywności ruchowej zwierząt nie tylko w obrębie obory, ale także na pastwisku. Mocuje się je najczęściej na jednej z nóg tylnych/przednich przy pomocy mocnych taśm pacianych. Obecnie na rynku mamy kilka firm produkujących bardzo dobre i wysoko zaawansowane technologicznie pedometry, pozwalające na śledzenie aktywności zwierzęcia w odstępach godzinowych, a obejmujące nie tylko ruch, ale także spoczynek zwierząt. Dzięki temu hodowca ma pełny obraz aktywności zwierzęcia i na podstawie analizy danych podejmuje decyzje o inseminacji lub innych czynnościach. Sygnały o nadmiernej aktywności hodowca otrzymuje nie tylko na komputer, ale także na komórkę, może także swobodnie śledzić czas spoczynku zwierząt i w porę reagować na wszelkie zaburzenia w stadzie.
W ostatnim czasie w kraju została otwarta pierwsza hala udojowa pracująca we włoskim systemie MilproP4C, wyposażona w bardzo innowacyjne rozwiązania obejmujące niezależną pulsację dla każdej ćwiartki wymienia, rozpoznawanie mastitis ze wskazaniem zakażonej ćwiartki i jednocześnie z możliwością wstrzymania doju z takiej ćwiartki bez konieczności odłączania aparatu udojowego. Nowym rozwiązaniem jest odłączanie się pulsacji po zakończonym doju dla każdej ćwiartki automatycznie, co zapobiega powstawaniu zjawiska pustodoju. Na uwagę zasługuje pulsacja ze stymulacją przedudojową, regulowaną prędkością przepływu mleka mierzoną dla każdej ćwiartki osobno. System ten wykrywa stany zapalne każdej ćwiartki na zasadzie elektroprzewodności mleka. Zaletą separatora jest brak burzenia się mleka spływającego z gum strzykowych dzięki odpowiednio dobranej formie deflektora, co także zapobiega krzyżowemu zakażeniu ćwiartek.
Od kilku lat obserwujemy stały wzrost robotyzacji w oborze związany z brakiem odpowiednio wykwalifikowanej siły roboczej. Liczne gospodarstwa rodzinne stają przed dylematem sensu dalszego rozwoju, który jest ograniczany koniecznością zatrudnienia dodatkowych pracowników. W obecnym tempie i wzroście obsady zwierząt w gospodarstwach wprowadzanie zaawansowanej techniki jest koniecznością.
Przedstawione powyżej rozwiązania techniczne, organizacyjne i hodowlane są tylko przykładami, jak zmienia się współczesna hodowla bydła mlecznego w kraju i na świecie. Postęp nauki, poznawanie nowych metod i wdrażanie ich do praktyki powoduje, że współcześnie hodowca bydła mlecznego musi być specjalistą w wielu dziedzinach, które ze sobą współistnieją i nie mogą być rozpatrywane osobno. Omówione przykłady są tylko fragmentem zmian, jakie się dokonują, a to czy będziemy z tych nowinek korzystać zależy tylko i wyłącznie od hodowcy. Jednak dobrze zdajemy sobie sprawę z faktu, że nie da się tak po prostu przed nimi uciec.
