Ekologiczna produkcja zwierzęca

Dobór ras i obsada zwierząt

Dobierając rasy należy przede wszystkim wziąć pod uwagę możliwość przystosowania się zwierząt do panujących warunków, aby w przyszłości uniknąć problemów zdrowotnych typu zawały serca, samoistne ranienie – choroby te występują najczęściej u zwierząt pochodzących z intensywnej produkcji. Dlatego też należy wybierać rasy rodzime, pochodzące z gospodarstw ekologicznych.

Obsada zwierząt w gospodarstwach ekologicznych ma bardzo duże znaczenie i jest ograniczona względem powierzchni gospodarstwa. Zwierzęta muszą mieć zapewniony dostęp do wybiegu czy wypasu. Przyjmuje się, że na jeden hektar użytków rolnych przypada 1,5 DJP (duża jednostka przeliczeniowa, co odpowiada wadze 1DJP = 500 kilogramów) lub według ilości zastosowanego obornika w gospodarstwie w ciągu roku na jeden hektar użytków rolnych – do 170 kilogramów azotu na rok.

W pomieszczeniach inwentarskich zwierzęta muszą mieć zapewnioną odpowiednią wielkość stanowiska z czystym i suchym podłożem. Minimalne powierzchnie w budynkach inwentarskich dla:

• bydła o wadze: do 100 kilogramów – 1,5 metra kwadratowego na sztukę (m²/szt.), do 200 kilogramów – 2,5m²/szt., do 350 kilogramów – 4m²/szt., powyżej 350 kilogramów – 5m²/szt., krowy – 6m²/szt., buhaje – 10m²/szt.,
• trzody chlewnej: maciory z prosiętami do 40 dnia życia – 7,5 m²/szt., prosięta powyżej 40 dnia życia – 0,6 m²/szt., warchlaki do 50 kilogramów – 0,8 m²/szt., tuczniki 51-85 kilogramów – 1,1 m²/szt., tuczniki 86-110 kilogramów – 1,3 m²/szt., tuczniki powyżej 110 kilogramów - 1,5 m²/szt.,
• drobiu: kury nioski – 6 szt./m², drób rzeźny karmiony w kurniku – 10 szt./ m², drób rzeźny karmiony w ruchomych kojcach – 16 szt./ m².

Warunki utrzymania

W produkcji zwierzęcej metodami ekologicznymi podstawowym założeniem jest utrzymanie zwierząt w warunkach, które spełniają wymagania naturalne danego gatunku. Bardzo ważne jest przestrzeganie zasad dobrostanu zwierząt zgodnie z obowiązującymi przepisami w zakresie rolnictwa ekologicznego. Zwierzęta muszą mieć zapewniony dostęp do codziennego przebywania na otwartej przestrzeni, to znaczy wolnego wybiegu czy pastwiska. Minimalne powierzchnie dla poszczególnych gatunków i grup technologicznych są określone w rozporządzeniu. Wielkość pastwiska dla krów wynosi 4,5 m²/szt., dla buhajów – 30m²/szt. Z kolei wybieg dla trzody chlewnej dla poszczególnych grup wynosi: dla macior – 2,5m²szt., tuczników – od 0,6 do 1 m²/szt. w zależności od wagi.

Pomieszczenia w budynkach inwentarskich muszą być przystosowane do potrzeb zwierząt tak, aby zwierzę swobodnie mogło wstać, położyć się czy obrócić. Podłoga w budynkach powinna być czysta i sucha. Siółka musi składać się wyłącznie z naturalnych materiałów – siana, słomy. Pomieszczenia muszą mieć zapewniony dostęp do naturalnego światła oraz naturalnej wentylacji powietrza, aby zapewnić prawidłowy mikroklimat. Dopływ światła naturalnego jest jednym z podstawowych wymagań w produkcji ekologicznej, ponieważ reguluje hormony, uaktywnia witaminę D oraz działa odkażająco. Ważnym czynnikiem jest temperatura i wilgotność powietrza, szczególnie dla młodych osobników. Wymagania te są bardzo różne w zależności od gatunku. Najbardziej wrażliwe na zmiany temperatury są drób i świnie.

Zabronione jest okaleczanie zwierząt, takie jak skracanie dziobów, rogów czy obcinanie ogonów. Bydło w gospodarstwach ekologicznych nie można utrzymywać na uwięzi. Dopuszcza się utrzymywanie bydła na uwięzi w gospodarstwach do 50 sztuk (od 1 stycznia 2022 roku) jeśli są spełnione wymagania zgodne z rozporządzeniem.

Żywienie

Żywienie zwierząt metodami ekologicznymi powinno odbywać się zgodnie z panującymi przepisami. Zwierzęta muszą mieć zapewnioną odpowiednią dawkę pokarmową oraz dostęp do wody. W żywieniu należy stosować paszę wytworzoną we własnym gospodarstwie lub zakupioną w gospodarstwie ekologicznym.

W produkcji ekologicznej zabronione jest żywienie zwierząt paszami zawierającymi GMO (żywność genetycznie zmodyfikowana), stymulatory wzrostu, środki konserwujące, pobudzające apetyt oraz środków paszowych nieznanego pochodzenia.

Żywienie zwierząt roślinożernych powinno odbywać się przy wykorzystaniu pastwisk. Zgodnie z przepisami, 60% suchej masy dawki dziennej powinna stanowić pasza objętościowa. W okresie letnim zwierzęta powinny przebywać na zewnątrz - bydło mięsne powinno przebywać na pastwisku co najmniej 150 dni. Zwierzęta po urodzeniu należy karmić mlekiem matki (dla bydła okres karmienia wynosi 3 miesiące, dla trzody – 40 dni, a dla owiec i kóz – 45 dni).

Higiena i profilaktyka

W gospodarstwach ekologicznych zdrowie zwierząt polega przede wszystkim na profilaktycznym zapobieganiu chorobom poprzez odpowiedni dobór ras, zapewnianiu odpowiedniej powierzchni bytowej dla zwierząt w budynku inwentarskim. W produkcji zwierzęcej metodami ekologicznymi dopuszcza się wykorzystywanie mikroelementów, leków roślinnych czy homeopatycznych. Nie wolno stosować antybiotyków.

W przypadku, kiedy leczenie weterynaryjne i podanie syntetycznych środków leczniczych jest konieczne, należy przestrzegać okresu karencji, który jest dwa razy dłuższy niż prawnie obowiązujący.

Gospodarstwa ekologiczne poza spełnieniem wymogów prawnych podlegają ścisłej kontroli i certyfikacji przez upoważnione do tego organy i jednostki certyfikujące. Kontrole wykonywane są corocznie. Istnieje również możliwość ubiegania się o dofinansowanie, dla rolników decydujących się na ekologiczny system gospodarowania. Dofinansowanie jest wspierane środkami z Unii Europejskiej w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich – pakiet rolnictwo ekologiczne.

Rolnictwo ekologiczne cieszy się coraz większym zainteresowaniem rolników zarówno na świecie, jak i w Polsce. Odnotowuje się wzrost liczby zarejestrowanych gospodarstw ekologicznych w stosunku do ubiegłych lat.