Choroby źrebiąt

Dla każdego hodowcy przyjście na świat źrebięcia jest ważnym momentem. Niestety w każdej chwili mogą przytrafić się komplikacje. Czasami udane zaźrebienie klaczy już jest ogromnym sukcesem, a donoszenie ciąży oraz urodzenie zdrowego źrebięcia graniczy z cudem. Szczęśliwy poród nie zawsze oznacza bezproblemowy odchów, ponieważ zdrowie tak młodych zwierząt jest nieustannie narażone na różne czynniki.

Istnieje bardzo dużo jednostek chorobowych diagnozowanych u źrebiąt, rozpoznanie niektórych z nich wymaga wielu badań, jednak zauważenie pierwszych symptomów wcale nie musi sprawiać trudności. Jednym z głównych objawów pogarszającego się stanu zdrowia jest gorączka, dlatego zaleca się poranne mierzenie temperatury, szczególnie w momentach kiedy źrebię staje się apatyczne. Pozostałe oznaki takie jak biegunka, obrzęki, wypływy z nozdrzy, problemy oddechowe, problemy z poruszaniem oraz wszelkie niepokojące zmiany w zachowaniu czy wyglądzie źrebięcia również powinny być sygnałem do wezwania weterynarza. Znajdujące się poniżej dolegliwości należą do tych częściej występujących i powinny być znane większości hodowców, jednak czasami można się spotkać z nieświadomością dotyczącą skutków przeoczenia lub zignorowania objawów choroby.

Pojawia się kiedy źrebię nie wypije odpowiedniej ilości siary. Większe ryzyko wystąpienia tej choroby istnieje kiedy klacz posiada małą ilość siary lub ją straci, źrebię ma trudności w jej pobraniu lub brak możliwości jej przyswojenia, albo zawartość immunoglobulin jest niska. Objawy, które występują mogą świadczyć o wielu innych chorobach, więc rozpoznanie polega na oznaczeniu immunoglobulin w surowicy źrebięcia. Leczenie polega na uzupełnieniu ich niedoboru poprzez podanie np. siary dobrej jakości od innej klaczy, gotowych preparatów. Ta choroba jest jednym z czynników prowadzących do rozwoju posocznicy.

Zatrzymanie smółki

Smółka to pierwszy kał wydalany przez źrebię, prawidłowo w ciągu pierwszych 3-6 godzin życia. Jego zatrzymanie, z uwagi na szerokość miednicy, częściej obserwowane jest u ogierków niż u klaczek, dotyka osobników liczących od kilkunastu godzin do 2 dni. Prowadzi do bólu oraz powiększenia brzucha. Objawia się poprzez niechęć do ssania, tarzanie się, leżenie na grzbiecie, oglądanie się na brzuch, zadzieranie ogona oraz machanie nim i widoczne próby parcia. Z reguły podanie lewatywy powinno rozwiązać problem.

Następuje w wyniku nieprawidłowego ułożenia płodu w macicy, wad genetycznych, czynników zakaźnych i toksycznych wpływających na klacz w okresie ciąży. Objawia się zgięciami nadgarstka, stawu pęcinowego lub kopytowego. Kontakt kopyta z powierzchnią może być normalny lub źrebię stoi „na wierzchołku palca”. Przy niewielkim przykurczu wada może cofnąć się dzięki spacerom po twardej nawierzchni. W innych przypadkach konieczne może się okazać zakładanie specjalnych opatrunków lub fizykoterapia. Poza tym lekarz weterynarii może dobrać antybiotyk lub leki przeciwzapalne. Zdarza się, że przy ciężkich przykurczach nadgarstków stosuje się interwencję chirurgiczną. Czasami przykurcze ścięgien występują łącznie z dużo rzadszym wrodzonym przykurczem stawowym.

Przetrwały moczownik

Moczownik to przewód, który w życiu płodowym jest połączony z omocznią i odpowiada za wydalanie moczu, powinien zostać fizjologicznie zamknięty. W przypadku kiedy jego światło się nie zamknie można spostrzec wypływające z kikuta pępowiny krople lub strumień moczu. W takiej sytuacji należy dbać, aby okolice pępka były czyste i suche, żeby zapobiec infekcjom. Często konieczne jest chirurgiczne zamknięcie moczownika.

Obecność moczu w jamie otrzewnej

Najczęściej jest powodowana pęknięciem pęcherza moczowego, do którego może dojść np. podczas porodu, przez zaburzenia w rozwoju lub posocznicę. Może się objawiać bolesnym oddawaniem moczu, częstym przybieraniem postawy wskazującej na próbę jego wydalenia, czy słabszym strumieniem moczu. Niemożność jego prawidłowego wydalenia powoduje powiększenie obrysów brzucha, ponieważ gromadzi się w jamie otrzewnej, osowiałość i zaburzenia metaboliczne. W celu rozpoznania weterynarz przeprowadza badanie USG lub punkcję. Mocz usuwa się poprzez drenaż, następnie konieczna jest interwencja chirurgiczna.

Biegunki

Mają wiele przyczyn powstawania. Mogą towarzyszyć pierwszej rui poźrebięcej klaczy (jest to normalne zjawisko fizjologiczne), błędom żywieniowym, nietolerancji laktozy, zapaleniu jelit, inwazji pasożytów, zakażeniom (szczególnie rotawirusami oraz bakteriami z rodzaju Clostridium, Salmonella i E.coli). Przy większości biegunek stosuje się leczenie wspomagające polegające na podawaniu płynów. Dodatkowo w zależności od genezy biegunki lekarz weterynarii podaje leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, odrobaczające, o działaniu antytoksycznym, laktazę lub antybiotyki. Wspomóc leczenie może zwykła pasta węglowa.

Przepukliny

Można je podzielić na pępkowe (występują częściej i wynikają z wrodzonej wady budowy ściany brzucha) i brzuszne (skutki urazów i operacji). U ogierków spotykane są także przepukliny pachwinowe i mosznowe. Zwykle są widoczne i możliwe do zdiagnozowania poprzez badanie palpacyjne. Przepukliny małych rozmiarów (do 5 cm) często same znikają w pierwszych tygodniach. Należy je na bieżąco monitorować i odprowadzać ich zawartość, czasami stosuje się bandażowanie, aby utrzymać zawartość w jamie brzusznej lub pierścienie gumowe, które zamykają wrota przepukliny i stymulują powstawanie tkanki bliznowatej. Operacyjnie usuwa się takie, które nie zniknęły w ciągu 7-9 miesięcy życia lub są większe niż 7-10 cm.

Herpeswirus koni typu 1 i 4 (EHV-1, EHV-4)

Do infekcji dochodzi przez kontakt bezpośredni lub drogi oddechowe, jednak u noworodków pierwsza styczność z wirusem najczęściej odbywa się w trakcie porodu lub przed nim, co kończy się poronieniem lub urodzeniem słabego źrebięcia. Jeśli urodzi się żywe to z reguły może przetrwać maksymalnie 3 dni. W tym czasie występują drgawki, apatia i zapalenie płuc. U osobników, które przeżyją dłużej pojawia się gorączka, osowiałość, jadłowstręt, kaszel, wypływ z nozdrzy oraz powiększenie węzłów chłonnych. Zwierzę udaje się uratować tylko w nielicznych przypadkach. W celu zapobiegania zakażeniom u płodu klacze szczepi się w 5, 7 i 9 miesiącu ciąży, a źrebięta w wieku 4-6 miesięcy dwoma dawkami podstawowymi (co 3-4 tygodnie) i jedną przypominającą (po 8-12 tygodniach).

Zapalenie płuc powodowane przez Rhodococcus equi

Do infekcji dochodzi głównie przez wdychanie zakażonego kurzu, źrebięta ulegają jej w pierwszych dniach życia, jednak objawy mogą uwidocznić się dopiero w 1-3 miesiącu. Pojawia się gorączka i nagłe problemy oddechowe. U części zwierząt zapaleniu płuc towarzyszą zmiany w jelitach, ropne nacieki lub zapalenia i biegunki. W celu rozpoznania robi się badania radiologiczne i USG klatki piersiowej oraz serologiczne. Leczenie polega na antybiotykoterapii. W przypadku nieudanego leczenia, po wykonaniu badania pośmiertnego można zauważyć ropnie na płucach i innych organach.

Zakażenie Streptococcus equi (zołzy)

Infekcja pojawia się w wyniku kontaktu bezpośredniego z wydzieliną chorych koni. Pierwszym objawem jest gorączka, później następują wypływy z nosa. Dochodzi do zropienia węzłów chłonnych, najczęściej zagardłowych i żuchwowych, w cięższych przypadkach pojawiają się trudności w oddychaniu spowodowane niedrożnością tchawicy. Źrebię podejrzewane o zakażenie tą bakterią powinno być odizolowane. Leczenia lub antybiotykoterapii wymagają osobniki, u których już doszło do pęknięcia lub przecięcia ropnia i te wykazujące inne objawy takie jak gorączka, jadłowstręt, duszność, osowiałość.

Posocznica (kulawka)

Ogólnoustrojowa reakcja zapalna na zakażenia bakteriami, wirusami, grzybami lub pasożytami, do których dochodzi w życiu płodowym lub od razu po narodzinach. Objawia się gorączką, podwyższonym tętnem i częstością oddechów, brakiem apetytu, zaleganiem. Do tego dołączają hipoglikemia lub hiperglikemia, zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego, obrzęki, wybroczyny na błonach śluzowych. Przy braku natychmiastowego leczenia posocznica może powodować niewydolność układów krążenia, moczowego, oddechowego, miejscowe zapalenia stawów, jelit, błony śluzowej oka, opon mózgowych czy pępka. Stosuje się leczenie objawowe i antybiotykoterapię.

Upośledzenie nabywania odporności biernej

Wrodzony przykurcz ścięgien

Nabyty przykurcz ścięgien

Może być spowodowany urazami kończyn, nierównomiernym obciążaniem kończyn, niewłaściwą proporcją między wzrostem kości a wydłużaniem ścięgna, zbyt szybkim wzrostem źrebięcia lub nadmiernym żywieniem. Leczenie rozpoczyna się uregulowaniem diety, rozciąganiem ścięgna poprzez ćwiczenia czy korekcją kopyt. Również można stosować różne opatrunki lub szyny, dodatkowo podawane mogą być leki przeciwzapalne.

Tekst: Monika Markowska, Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w powiecie krotoszyńskim

Zdjęcia: Maciej Zimnicki

Źródła: „Posocznica u źrebiąt” K.Dembek, K.Zalewski (2014), „Atlas chorób źrebiąt” S.B.McAuliffe, N.M.Slovis (2010)