BTV przeżuwaczy może dotrzeć wkrótce do Polski

Charakterystyka wirusa

Główny Inspektorat Weterynarii opisuje chorobę niebieskiego języka (BTV) jako chorobę zakaźną, która może wystąpić zarówno u domowych jak i dzikich przeżuwaczy. Chorują na nią bydło, owce i kozy, ale także sarny, jelenie, łosie, afrykańskie antylopy, wielbłądy, słonie. Chorobę niebieskiego języka wywołuje wirus z rodzaju Orbivirus (Reoviridae). Co ważne, zwierzęta nie zarażają się bezpośrednio od siebie, ale poprzez owady kłująco-ssące z rzędu muchówek, rodzaju kuczmany (Culicoides imicola) oraz poprzez krew lub nasienie.

Początkowo choroba występowała głównie w Afryce, jednakże rosnąca średnia roczna temperatura powietrza oraz coraz łagodniejsze zimy, spowodowały wzrost przeżywalności wirusa w okresie zimy oraz umożliwiły ekspansję muchówek na północ Europy. W konsekwencji, w transmisję wirusa włączone zostały rodzime, europejskie gatunki Culicoides spp. (C. obsoletus).

Pierwsze, poza Afryką, przypadki występowania wirusa zaobserwowano już w 1943 roku na Cyprze. Następnie choroba rozprzestrzeniała się od basenu Morza Śródziemnego na północ Europy, wraz z przesuwającym się frontem łagodnego klimatu.

Objawy zakażenia

Bydło zakaża się znacznie częściej niż owce, jednak choruje rzadko z łagodniejszym przebiegiem. Po przechorowaniu zwierzę może stać się nosicielem wirusa, co prowadzi do zakażania kuczmanów i przenoszenia wirusa za ich pośrednictwem na inne osobniki zdrowe.

Z uwagi na długi okres wylęgania, objawy choroby mogą nie być widoczne nawet do 60-80 dnia po zakażeniu. Jednakże jeśli wystąpią, można zaobserwować u bydła:

• gorączkę,
• ślinotok,
• zaczerwienienie i obrzęk błony śluzowej jamy ustnej,
• owrzodzenie opuszki zębowej i niekiedy końca języka,
• zapalenie koronki i tworzywa racic, będące przyczyną kulawizny,
• u krów mlecznych - łuszczenie się naskórka strzyków i tworzenie się strupów,
• ronienia,
• rodzenie zdeformowanych cieląt, przy czym deformacje dotyczą najczęściej głowy. Na zakażenie najbardziej podatne są płody w okresie rozwoju mózgu.

U owiec choroba może przebiegać od zakażenia bezobjawowego lub postaci przewlekłej do nadostrej i ostrej. Można zaobserwować następujące objawy kliniczne:

• bardzo wysoka temperatura ciała 41-42 stopni Celsjusza,
• spadek kondycji, posmutnienie, depresja i utrata mleczności,
• obrzęk warg, powiek i małżowin usznych,
• silne zaczerwienienie błony śluzowej policzków i jamy nosowej,
• drobne wybroczyny pod śluzówką jamy ustnej i nosowej,
• owrzodzenie warg, opuszki zębowej oraz w niektórych przypadkach języka,
• duszność, ślinotok, obfity wypływ z nosa, początkowo surowiczy, następnie śluzowo-ropny i krwawy,
• wymioty mogące być przyczyną zachłystowego zapalenia płuc,
• przekrwiony, obrzękły, siny i wystający z jamy ustnej język,
• biegunka, kał z domieszką krwi,
• kulawizna jako następstwo zapalenia koronki i tworzywa racic,
• możliwe zapalenie płuc i zwyrodnienie mięśni,
• ciężarne samice mogą rodzić martwe lub zdeformowane jagnięta.

Choroba niebieskiego języka nie przenosi się na inne gatunki zwierząt gospodarskich i domowych oraz na ludzi, co oznacza, że produkty od nich pozyskane, czyli na przykład: mleko, mięso, skóry i wełna nie stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi.

Sytuacja epidemiczna w UE

Obserwując pojawiające się kolejne ogniska wirusa BTV w Europie, można zauważyć, że jest on bardzo aktywny. Najwięcej przypadków choroby odnotowano we Francji, Belgii, Holandii i Niemczech.

Jak wskazują dane Instytutu Friedricha Loefflera, liczba ognisk wirusa BTV u naszych zachodnich sąsiadów gwałtownie wzrasta Od pierwszego lipca do pierwszego sierpnia tego roku wystąpiły 1333 nowe ogniska, a między pierwszym sierpnia a szóstym września – 6342 nowe ogniska. Zobacz na wykresie, kliknij TUTAJ 

Ostatnie dostępne dane, a więc obejmujące okres od pojawienia się pierwszego ogniska BTV-3 w Niemczech, do 25 października 2024 roku wskazują na 13 201 potwierdzonych ognisk. Zobacz na wykresie, kliknij TUTAJ (ogniska BTV-3 w stadach bydła i owiec w Niemczech, według stanu na 25 października 2024 roku. Kolorem niebieskim oznaczone są ogniska w stadach bydła, czerwonym w stadach owiec).

Wciąż szczepienia nie są powszechne

Jak dotąd, system szczepień nie został powszechnie wprowadzony, głównie ze względu na fakt, że każdy kraj UE ma swoje przepisy dotyczące przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych u zwierząt gospodarskich. Pierwsza szczepionka na aktualnie występujący serotyp wirusa – 3 (firmy Boehringer Ingelheim), pojawiła się wiosną tego roku, a więc po siedmiu miesiącach od wystąpienia BTV-3.

W Polsce, choroba wywołana przez wirus BTV podlega obowiązkowi zwalczania z urzędu i jako choroba zwalczana z urzędu podlega zakazowi szczepień. Co to oznacza? Wówczas gdy wirus dotrze do Polski ministerstwo podejmie decyzję w sprawie szczepień. Zatem jak można się uchronić przed wniknięciem wirusa BTV-3 do stada?

Główny Inspektorat Weterynarii zamieścił wytyczne, mające na celu ochronę zwierząt przed chorobą. Przede wszystkim należy:

• wystrzegać się zakupu zwierząt pochodzących z niewiadomego źródła, bez świadectwa zdrowia;
• zapewnić okresowe wizyty lekarza weterynarii w gospodarstwie;
• zwalczać owady w pomieszczeniach inwentarskich, w których przebywają zwierzęta;
• w przypadku zauważenia objawów nasuwających podejrzenie choroby zakaźnej niezwłocznie zgłosić ten fakt powiatowemu lekarzowi weterynarii bezpośrednio lub za pośrednictwem lekarza weterynarii opiekującego się gospodarstwem albo wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Przepisy, które trzeba znać

Zgłoszenie podejrzenia wystąpienia choroby niebieskiego języka, zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 roku o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt jest obowiązkiem, którego niedopełnienie stanowi wykroczenie.

Przepisy prawne dotyczące choroby niebieskiego języka:

1) prawo unijne:

• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 z dnia 9 marca 2016 roku w sprawie przenośnych chorób zwierząt oraz zmieniające i uchylające niektóre akty w dziedzinie zdrowia zwierząt („Prawo o zdrowiu zwierząt”);
• Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2020/689 z dnia 17 grudnia 2019 roku uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 w odniesieniu do zasad dotyczących nadzoru, programów likwidacji choroby oraz statusu obszaru wolnego od choroby w przypadku niektórych chorób umieszczonych w wykazie i niektórych nowo występujących chorób

• Ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 października 2012 roku w sprawie zwalczania choroby niebieskiego języka
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 roku w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt.

Tekst: Wioleta Barczak, główny specjalista ds. produkcji zwierzęcej WODR

Zdjęcie: Maciej Zimnicki, Sekcja Promocji i Wydawnictw WODR

Źródła:

• Główny Inspektorat Weterynarii, www.wetgiw.gov.pl;
• Instytutu Friedricha Loefflera
• Smreczak M., Żmudziński J. F. (2015). Zagrożenie chorobą niebieskiego języka dla Polski. Życie weterynaryjne 2023/12;
• StIKo Vet, www.stiko-vet.fli.de
• Szadziewski R. (1991). Hematofagiczne kuczmany z rodzaju culicodies (…), Wiadomości Parazytologiczne, T. 37 (1), s. 53-56
• Wieczorek M., Zieja D. (2024), Bluetongue coraz bliżej; Top Agrar Polska 10/2024.