Bioasekuracja w gospodarstwie rolnym
Od kilku lat producentów trzody chlewnej niepokoi zagrożenie, jakim jest afrykański pomór świń (ASF). Z powodu braku szczepionki, jedynym sposobem ochrony stada przed wirusem jest przestrzeganie podstawowych zasad bioasekuracji.
Bioasekuracja trzody chlewnej na poziomie ferm to szereg praktycznych działań i środków, które są czynione, aby zapobiegać przedostawaniu się infekcji do budynków fermy oraz by kontrolować rozprzestrzenianie się infekcji. Głównym zadaniem bioasekuracji jest utrzymywanie zarazków chorobotwórczych poza obszarem fermy tak, aby stado nie było na nie narażone oraz minimalizowanie niekorzystnego odziaływania patogenów na trzodę.
Komponenty związane z produkcją trzody chlewnej wymagające odpowiedniej bioasekuracji, to: grunty pod produkcję trzody chlewnej, budynki i budowle, procedury zarządzania, materiały eksploatacyjne i wyposażenie, transport świń, a także właściciele, pracownicy, weterynarze, konsultanci i goście.
Typy bioasekuracji
Na bioasekurację składają się trzy oddzielne, ale często razem wykorzystywane obszary i zestawy działań. Są to: bioasekuracja zewnętrzna fermy, biaosekuracja wewnętrzna i otoczenia fermy oraz zarządzanie zakażonym stadem.
Głównym celem bioasakuracji zewnętrznej jest zapobieganie rozprzestrzenianiu się patogenów w najbliższym sąsiedztwie oraz na dalsze odległości, ale także obejmuje zapewnienie ciągłości dostaw żywności dla konsumentów. Warunkiem podstawowym, pozwalającym na zachowanie zasad bioasekuracji jest ogrodzenie budynków inwentarskich. Uznaje się, że ściana budynku, w której są pozamykane okna i nie ma drzwi wejściowych, traktowana jest jako ogrodzenie fermy. Istotnym elementem jest kwarantanna, którą zwierzęta muszą przejść przed ich włączeniem do stada. Pracownikom chlewni nie wolno posiadać świń ani dodatkowo pracować w innych gospodarstwach mających trzodę chlewną.
Właściciele ferm oraz pracownicy nie mogą brać udziału w polowaniach czy też w nagonce. Dużym ryzykiem jest zezwolenie na wjazd na teren gospodarstwa paszowozu rozwożącego paszę do innych obiektów. Lekarz weterynarii opuszczający samochód, którym przyjechał do gospodarstwa, powinien nałożyć na obuwie stosowne zabezpieczenie. Niezbędna jest stała kontrola sposobów i skuteczności dezynfekcji pojazdów zewnętrznych przewożących świnie. Okna i wentylatory powinny być osłonięte odpowiednią siatką, by nie dopuścić do mechanicznego wprowadzenia patogennych drobnoustrojów (ptaki). Słoma może być także wektorem w szerzeniu się afrykańskiego pomoru świń, dlatego powinna pochodzić ze źródła wolnego od obszaru ASF.Typowe czyszczenie obuwia i jego odkażanie poprzez przechodzenie przez matę ze środkiem dezynfekcyjnym nie daje żadnej pewności zabicia patogenów, które znajdują się na obuwiu. Skuteczność odkażenia obuwia podnosi dokładne jego mechaniczne oczyszczanie z cząstek organicznych (umycie szczotką), po którym następuje zanurzenie obuwia w płynie dezynfekcyjnym. Mata codziennie musi być uzupełniana świeżym dezynfektantem.
Kolejnym ważnym elementem bioasekuracji jest deratyzacja (zwalczanie szczurów i myszy). Dla kontrolujących i wizytujących fermę powinno być tylko jedno, wyraźnie oznakowane wejście na teren chlewni. Należy bezwzględnie przygotować i wdrożyć system sprawdzania, rejestracji i identyfikowania gości oraz pojazdów wjeżdżających na teren związany z chlewnią.
Bioasekuracja wewnętrzna to zapobieganie przedostawaniu się patogenów na teren fermy. Zarządzanie zakażonym stadem to szereg działań, które mają za zadanie kontrolę chorób zakaźnych już szczepienia, przemieszczania zwierząt stosując metodę ,,całe pomieszczenie pełne/puste”.
Czynniki wpływające na ryzyko załamania się programu bioasekuracji ze względu na lokalizację fermy trzody chlewnej to:
- inne fermy trzody chlewnej zlokalizowane w pobliżu około 2 kilometrów; w przypadku utrzymywania świń poza budynkami minimalna odległość do najbliższych świń powinna wynosić około 3,2 kilometrów,
- ukształtowanie terenu – najlepszym ukształtowaniem jest pagórkowaty teren osłonięty przed wiatrem,
- zagęszczenie świń na danym obszarze – mniej niż 100 świń na 1 kilometr kwadratowy stanowi mniejsze ryzyko niż zagęszczenie powyżej 1000 świń,
- dużym zagrożeniem dla świń są ubojnie zlokalizowane w odległości mniejszej niż około 1 kilometr, a mniejszym zagrożeniem, gdy ta odległość jest większa o około 5 kilometrów,
- drogi o dużym natężeniu ruchu z transportami przewożącymi świnie, w odległości mniejszej niż około 50 metrów od fermy - stanowią duże zagrożenie przeniesienia choroby; mniejsze zagrożenie występuje, gdy odległość ta wynosi około 400 metrów,
- inne zwierzęta, takie jak bydło, owce lub drób mogą stanowić zagrożenie, jeśli są trzymane w odległości mniejszej niż około 100 metrów.
Przenoszenie choroby
Choroby stanowią troskę wszystkich producentów trzody chlewnej, bez względu na wielkość produkcji. Mogą one powodować ogromne straty ekonomiczne.
Sposoby przenoszenia chorób trzody chlewnej:
- zakażona świnia z objawami klinicznymi lub zwierzę, u którego następuje dopiero inkubacja choroby lub odpornych nosicieli,
- zakupione nasienie,
- inne zwierzęta gospodarskie, insekty, zwierzęta domowe, ptaki i dzikie zwierzęta,
- wprowadzenie nowych loszek remontowych i knurów do stada,
- ubrania i obuwie pracowników lub gości przemieszczających się z jednej fermy do drugiej,
- zakażona pasza, woda, ściółka i gleba,
- pracownicy nieprzestrzegający zasad bioasekuracji na fermie,
- kontakt ze szczątkami padłych zwierząt,
- zakażony sprzęt weterynaryjny,
- zakażone pojazdy z zewnątrz, służące do wywozu padliny, przewożenia zwierząt do rzeźni lub warchlaków,
- ciężarówki i kierowcy dostarczający paszę, na których osadzają się pyły przenoszone przez wiatr.
Główny Lekarz Weterynarii poinformował, że hodowcy świń, którzy zamierzają przemieszczać świnie z gospodarstw położonych na obszarach objętych ograniczeniami II (kolor różowy na mapach dokumentujących ASF) i III (kolor czerwony na mapach) poza obszary objęte ograniczeniami określone w załączniku I do rozporządzenia wykonawczego Komisji 2021/605 są zobligowani do posiadania dokumentu pod nazwą „Plan bezpieczeństwa biologicznego (PBB)”.
Przygotowane przez Główny Inspektorat Weterynarii dwa wzory PBB dla gospodarstw utrzymujących świnie w liczbie do 300 sztuk oraz powyżej 300 sztuk średniorocznie, dostępne są na stronie internetowej.
Wzory tych dokumentów są dystrybuowane do hodowców świń w obszarach objętych ograniczeniami II i III w ramach skoordynowanych działań takich instytucji jak: Główny Inspektorat Weterynarii i podległe Wojewódzkie oraz Powiatowe Inspektoraty Weterynarii, Ośrodki Doradztwa Rolniczego, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
