Afrykański pomór świń - ASF

Zagrożenie dla ludzi

Ludzie nie są wrażliwi na zakażenie wirusem ASF, w związku z czym choroba ta nie stwarza zagrożenia dla ich zdrowia lub życia.

Drogi zakażenia

Najczęstszym sposobem zakażenia zwierząt jest bezpośredni lub pośredni kontakt z osobnikami zakażonymi. Ekspansja wirusa odbywa się w łatwy sposób za pośrednictwem osób i pojazdów odwiedzających gospodarstwo, skażonego sprzętu i narzędzi, zwierząt mających swobodny dostęp do gospodarstwa (gryzonie, koty, psy), jak również przez skażoną paszę, wodę oraz skarmianie zwierząt odpadami kuchennymi (zlewkami) zawierającymi nieprzetworzone mięso zakażonych świń lub dzików.

Identyfikacja afrykańskiego pomoru świń

Objawy afrykańskiego pomoru świń mogą być niespecyficzne, podobne do innych chorób albo zatruć, mogą być różne w różnych stadach. Następujące objawy zawsze powinny zaniepokoić hodowcę:

1. nagłe upadki świń - ASF w stadzie świń może niekiedy objawić się tylko nagłymi padnięciami, bez innych objawów towarzyszących;

2. wzrost wewnętrznej ciepłoty ciała (do 40,5-42°C), bez innych symptomów (gorączkujące świnie czasem zachowują apetyt, poruszają się na ogół normalnie);

3. inne objawy kliniczne, które mogą dołączyć do gorączki:

• sinica skóry uszu, brzucha i boków ciała, 
• drobne, lecz liczne wybroczyny w skórze,
• zaczerwienienie skóry widoczne zawłaszcza na końcach uszu, ogona i kończynach,
• duszność,
• pienisty wypływ z nosa,
• wypływ z worka spojówkowego,
• biegunka - często z domieszką krwi,
• wymioty,
• niedowład zadu,
• objawy nerwowe w postaci podniecenia, drgawek mięśni i skurczów kloniczno-tonicznych,
• ronienia u prośnych macior.

4. czasami gorączce może towarzyszyć : utrata apetytu, szybkie i trudne oddychanie oraz zaleganie wydaliny z nosa i oczu, wymioty, zaparcia, krwista biegunka, przed śmiercią może nastąpić śpiączka, która pojawia się jeden do siedmiu dni po wystąpieniu pierwszych objawów klinicznych.

Zgłoszenie wystąpienia afrykańskiego pomoru świń

Świnie zakażone wirusem ASF nierzadko wykazują objawy chorobowe podobne do objawów innych chorób (gorączka, wybroczyny, apatia, poronienia, padnięcia bez innych wyraźnych objawów).

Dlatego w przypadku najmniejszego podejrzenia bądź nawet domniemania możliwości wystąpienia ASF w stadzie, przede wszystkim na obszarach, na których choroba występuje albo w sąsiedztwie tych obszarów, powinno się zgłosić podejrzenie ASF do właściwego powiatowego lekarza weterynarii celem umożliwienia pobrania próbek w kierunku wykluczenia ASF.

Zgłoszenie należy przekazać bezpośrednio ewentualnie za pośrednictwem lekarza weterynarii opiekującego się gospodarstwem lub właściwego miejscowo organu samorządu terytorialnego (wójta, burmistrza).

W przypadku stwierdzenia padnięć trzody chlewnej w gospodarstwach zlokalizowanych w województwach podlaskim, lubelskim i mazowieckim, właściciele zwierząt powinni bezzwłocznie zawiadomić o tym fakcie właściwego powiatowego lekarza weterynarii.

Zgłoszenie podejrzenia wystąpienia ASF jest obowiązkiem, którego niedopełnienie stanowi wykroczenie.

Posiadaczowi zwierzęcia, który dopełnił obowiązku zgłoszenia podejrzenia przysługuje ze środków budżetu państwa wsparcie za zwierzęta, które padły z powodu zachorowania na ASF zanim powiatowy lekarz weterynarii otrzymał informację o zgłoszeniu.

Postępowanie z padłymi sztukami

Padłej trzody chlewnej bezwzględnie nie powinno się zakopywać - czyn taki jest srogo zakazany przepisami prawa (za złamanie zakazu grożą sankcje karne o znacznej wysokości). Padnięcia świń mogą stanowić pierwszy objaw wystąpienia ASF w gospodarstwie - jedynie szybkie zgłoszenie padnięć w celu wykluczenia ASF przez powiatowego lekarza weterynarii zapewnia szybką likwidację ogniska choroby.

Wykaz zakładów utylizacyjnych prowadzących działalność w zakresie unieszkodliwiania padłych zwierząt (w tym dane kontaktowe tych przedsiębiorstw) dostępne są na stronie ARiMR. Hodowcy nie ponoszą kosztów związanych z przekazywaniem padłych zwierząt do utylizacji. W Polsce funkcjonuje specjalny system dopłat z budżetu państwa dla zakładów utylizacyjnych odbierających od rolników padłe zwierzęta.

Postępowanie po zgłoszeniu wystąpienia afrykańskiego pomoru świń

Po dokonaniu zgłoszenia - do czasu przybycia urzędowego lekarza weterynarii - właściciel zwierząt zmuszony jest do:

• izolacji i strzeżenia w gospodarstwie wszystkich przebywających w tym miejscu zwierząt;
• wstrzymania się od wywożenia, wynoszenia i zbywania produktów z gospodarstwa, w szczególności mięsa, zwłok zwierzęcych, środków żywienia zwierząt, wody, ściółki, nawozów naturalnych;
• nie wywożenia z gospodarstwa materiału biologicznego (nasienia, komórek jajowych, zarodków);
• uniemożliwienia osobom postronnym dostępu do pomieszczeń albo miejsc, w których znajdują się zwierzęta podejrzane o zakażenie lub chorobę.

Eliminacja ogniska ASF

Zgodnie z ustawą o ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt oraz w rozporządzeniu w sprawie zwalczania afrykańskiego pomoru świń, wystąpienie afrykańskiego pomoru u świń w gospodarstwie (ognisko ASF) wiąże się z koniecznością podjęcia przez Inspekcję Weterynaryjną działań mających na celu:

• jak najszybszą likwidację ogniska,
• rozpoznanie źródła choroby,
• ustalenie czy nie doszło do przeniesienia choroby do innych gospodarstw (albo innych podmiotów, np. rzeźni).

W przypadku stwierdzenia ogniska ASF, pod nadzorem Inspekcji Weterynaryjnej podejmowane są między innymi następujące działania:

• wszystkie świnie w gospodarstwie, w którym stwierdzono ASF muszą zostać niezwłocznie zabite, a ich zwłoki zniszczone;
• zniszczeniu podlegają dodatkowo obecne w gospodarstwie wszelkie produkty pozyskane od świń oraz wszelkie przedmioty oraz substancje (w tym pasze), które mogły zostać skażone wirusem ASF i nie mogą zostać odkażone;
• zagroda, w której stwierdzono ASF podlega oczyszczaniu i dezynfekcji przy użyciu odpowiednich preparatów biobójczych, które wykazują aktywności unieszkodliwiające w stosunku do wirusa ASF.

Po zakończeniu wszelkich niezbędnych działań musi minąć odpowiednio długi okres, zanim w gospodarstwie ponownie będą mogły być umieszczone pierwsze świnie (co najmniej 40 dni od dnia zakończenia oczyszczania i dezynfekcji).

Obszary: zagrożony i zapowietrzony

Wokół ogniska ASF wyznacza się teren zapowietrzony (o promieniu co najmniej 3 kilometrów) oraz obszar zagrożony (sięgający co najmniej 7 km poza obszar zapowietrzony). Gospodarstwo utrzymujące świnie, położone w obszarze zapowietrzonym albo zagrożonym, wyznaczonym w związku z wystąpieniem ogniska ASF (obszary wymienione w rozporządzeniach powiatowego lekarza weterynarii lub Wojewody), obowiązuje bezwarunkowy zakaz wyprowadzania świń z tego gospodarstwa przez okres:

• 40 dni - w obszarze zapowietrzonym, przy czym zakaz wywozu świń z gospodarstw w obszarze zapowietrzonym może pozostać skrócony do 30 dni, gdyby na podstawie przeprowadzonych zgodnie z instrukcją diagnostyczną, intensywnych programów pobierania próbek i badań tych próbek wykluczono chorobę,
• 30 dni - w obszarze zagrożonym, przy czym zakaz wywozu świń z gospodarstw w obszarze zagrożonym może zostać skrócony do 21 dni, jeżeli na podstawie przeprowadzonych zgodnie z instrukcją diagnostyczną, intensywnych programów pobierania próbek i badań tych próbek wykluczono chorobę.

Po upływie wyżej wymienionych okresów powinno się zgłosić się do powiatowego lekarza weterynarii w celu uzyskania pozwolenia na przemieszczenie zwierząt z gospodarstwa. Szczegółowe informacje o możliwości przemieszczenia świń z gospodarstw położonych na obszarze zapowietrzonym oraz zagrożonym można uzyskać u powiatowego lekarza weterynarii.

Wszyscy hodowcy, u których wystąpiło ognisko ASF, spełniający wymagania weterynaryjne (w tym z zakresu identyfikacji i rejestracji świń) otrzymają należne im odszkodowanie za straty poniesione w związku z działaniami Inspekcji Weterynaryjnej.