Zasady integrowanej ochrony roślin
Czasy, w których żyjemy stawiają przed rolnikiem nowe zadania. Oprócz zapewnienia wystarczającej ilości żywności, ważne jest również, aby ta żywność była zdrowa, bezpieczna, a jej produkcja przyjazna dla środowiska.
W krajach wysoko rozwiniętych, które dysponują nowoczesną wiedzą z zakresu nauki oraz techniki, wysokie plony są osiągane poprzez intensyfikację produkcji. Stosowane wielkich ilości przemysłowych środków produkcji powoduje groźne w skutkach zanieczyszczenie środowiska. Wprowadzenie do powszechnego użycia chemicznych środków ochrony roślin stworzyło wrażenie łatwej ochrony plonów i równie łatwego zwalczania organizmów szkodliwych dla roślin. Nadmierne stosowanie środków ochrony roślin niesie jednak za sobą liczne niebezpieczeństwa dla środowiska. Ten stan rzeczy skłania do poszukiwań nowych technologii i sposobów produkcji, które pozwolą osiągnąć wysokie, ekonomicznie opłacalne, a jednocześnie bezpieczne plony, wyprodukowane przy zachowaniu pełnej ochrony środowiska naturalnego. Systemem spełniającym te wymagania jest integrowana ochrona roślin (IOR).
Integrowana Ochrona Roślin
Co to jest integrowana ochrona roślin? Integrowana ochrona roślin to sposób ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi, polegającym na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony roślin, dający pierwszeństwo metodom niechemicznym, w sposób minimalizujący zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska.
System został wprowadzony w celu ograniczenia liczebności agrofagów z wykorzystaniem metod w pierwszej kolejności innych niż metody chemiczne, które mogą zabezpieczyć zboża przed chwastami, chorobami oraz szkodnikami. Krótko mówiąc, pierwszeństwo przed stosowaniem środków ochrony roślin mają metody niechemicznie, które są wymienione poniżej.
Niechemiczne metody ochrony roślin
Metody agrotechniczne, czyli przestrzeganie płodozmianu, stosowanie właściwej agrotechniki uprawy roślin, stosowanie zrównoważonego nawożenia, wybór lokalizacji pola ze względu na preferencje danej uprawy czy wybór lokalizacji uprawy ze względu na typ gleby, wapnowanie gleby, właściwe przygotowanie materiału siewnego wolnego od zniszczeń, stosowanie najlepszych odmian roślin, niszczenie chwastów, stosowanie ściółki żywej, odłogowanie, wsiewki w szczególności jednoroczne, niszczenie resztek pożniwnych, nawadnianie i stosowanie melioracji są to tanie metody, choć skuteczność ich może być ograniczona.
Metody hodowlane, czyli stosowanie odmian odpornych lub tolerancyjnych oraz materiału siewnego i nasadzeniowego poddanego ocenie zgodnie z przepisami o nasiennictwie, niestety nie wszystkie odmiany są całkowicie odporne na wiele grzybów powodujących choroby.
Metody mechaniczne oraz fizyczne, czyli zwalczanie grzybów na ziarnie przy pomocy rożnych przyrządów, regularnie oczyszczać maszyny i sprzęt, aby zapobiegać rozprzestrzenianiu się organizmów szkodliwych, wyłapywanie szkodników w wszelkiego rodzaju w pułapki lub na przynętę, stosowanie pułapek świetlnych, barwnych czy lepowych, wykorzystywanie niskiej czy wysokiej temperatury, promieniowania oraz ultradźwięków.
Metody biologiczne, czyli zastosowanie odpowiednie metody ochrony roślin w celu stworzenia właściwych warunków dla występowania ważnych organizmów pożytecznych oraz wykorzystywania ekologicznych struktur w miejscu produkcji i poza nim. Metoda biologiczna posługuje się wykorzystaniem chorobotwórczych mikroorganizmów, drapieżnych i pasożytniczych owadów, roztoczy, drapieżnych ptaków, ssaków do zaleczania szkodników roślin. Metoda ta wykorzystuje przede wszystkim antagonistyczne procesy zachodzące w środowisku naturalnym. Bardzo ważne w tej metodzie jest ochrona drapieżnych owadów czy ptaków oraz zapewnienie odpowiednich warunków do ich przebywania oraz rozwoju. Współcześnie w ramach metod biologicznych wykorzystuje się: introdukcję, hodowlę organizmów pożytecznych, produkcje oraz stosowanie biopreparatów, stosowanie czynników ograniczających występowanie chwastów, stosowanie mikroorganizmów antagonistycznych w stosunku do występujących chorób roślin, wykorzystywanie odporności roślin, stwarzanie odpowiednich warunków dla organizmów pożytecznych oraz stosowanie wyciągów roślinnych i ich produktów przemiany materii.
Stosowane narzędzia
Wdrożenie integrowanej ochrony roślin wymaga z jednej strony upowszechnienia zasad systemu wśród konsumentów i producentów, a z drugiej – wielu działań ułatwiających rolnikom wprowadzenie go w życie. Zgodnie z zapisami Dyrektywy 128/2009 obowiązkowe jest prowadzenie monitoringu występowania organizmów szkodliwych w uprawach z zastosowaniem odpowiednich metod i narzędzi.
Narzędzia stosowane w integrowanej ochronie roślin to:
- metodyki integrowanej ochrony roślin stanowią zbór podstawowych zagadnień niezbędnych do planowania ochrony rośni zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin,
- progi ekonomicznej szkodliwości patogenów – progi te określają, kiedy stosowanie chemicznej ochrony roślin staje się ekonomicznie opłacalne,
- systemy wspomagania decyzji w ochronie roślin– systemy te, bazując na znajomości biologii organizmów szkodliwych, wskazują optymalny termin wykonania chemicznych zabiegów ochrony roślin.
W przypadku, kiedy zrównoważone metody biologiczne, fizyczne i inne metody niechemiczne zapewnią zadowalającą ochronę przed organizmami szkodliwymi to metod chemicznych nie należy stosować. Dokonując wyboru środków ochrony roślin należy wybierać takie preparaty, które mogą powodować jak najmniej skutków ubocznych dla zdrowia ludzi i środowiska, a także stosować środki w sposób ograniczający ryzyko powstania odporności u organizmów szkodliwych. Wskazane będzie również ograniczanie stosowanych środków ochrony roślin do niezbędnego minimum na przykład poprzez stosowanie zredukowanych dawek, ograniczenie ilości wykonywanych zabiegów lub stosowanie dawek dzielonych.
