Zasady bezpieczeństwa podczas stosowania środków ochrony roślin
Stosowanie środków ochrony roślin niszczących owady, grzyby lub chwasty jest ściśle regulowane przepisami i musi być zgodne z zasadami opisanymi na etykiecie danego produktu (preparatu). Należy przy tym pamiętać, że środki te są szkodliwe dla ludzi, zwierząt oraz innych mikroorganizmów i w pierwszej kolejności (przed zastosowaniem danego środka chemicznego) powinniśmy wykorzystać metody biologiczne, agrotechniczne, hodowlane lub integrowanej ochrony roślin.
Środki ochrony roślin, czyli inaczej fitofarmaceutyki lub pestycydy, to substancje, których zadaniem jest ochrona roślin uprawnych przede wszystkim przed grzybami (fungicydy), owadami (insektycydy) oraz chwastami (herbicydy). Wpływają one na procesy życiowe roślin w sposób inny niż składniki pokarmowe. Zabezpieczają one produkty roślinne niszcząc jednocześnie rośliny niechciane poprzez hamowanie lub zapobieganie ich niepożądanemu wzrostowi.
Środki ochrony roślin mają szerokie zastosowanie i są wykorzystywane w rolnictwie, ogrodnictwie, leśnictwie, a także w obszarach miejskich. Aby dany środek ochrony roślin mógł być wprowadzony do obrotu musi uzyskać zezwolenie, które jest udzielane przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Dla zabiegów wykonywanych na gruntach rolnych obowiązkowym dokumentem jest ewidencja zabiegów środkami ochrony roślin, którą należy przechowywać co najmniej trzy lata od dnia wykonania zabiegu.
Przygotowanie do zakupu
Kupując chemiczne środki ochrony roślin, należy pamiętać o kilku zasadach:
- Zakup środków toksycznych możliwy jest jedynie po otrzymaniu świadectwa ukończenia specjalnego szkolenia wydanego przez jednostkę szkoleniową działającą z upoważnienia Wojewódzkiego Inspektora Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa;
- Należy kupować środki ochrony roślin w oryginalnych i nieuszkodzonych opakowaniach z etykietą-instrukcją napisaną w języku polskim;
- Nie wolno przewozić środków ochrony roślin wraz z ludźmi i zwierzętami, a także z artykułami spożywczymi, płodami rolnymi i paszami;
- Na czas transportu powinno się dodatkowo opakować środki (na przykład folią) ale należy pamiętać, żeby później tej folii nie wykorzystywać do innych celów;
- Zabiegi środkami ochrony roślin mogą wykonywać jedynie osoby, które ukończyły szkolenie w zakresie stosowania środków ochrony roślin i posiadają aktualne zaświadczenie (zaświadczenie jest ważne 5 lat).
Jak przechowywać środki ochrony roślin?
Środki powinny być przechowywane w wydzielonym pomieszczeniu, które powinno:
- Znajdować się w miejscu niedostępnym dla osób nieupoważnionych, najlepiej poza budynkiem mieszkalnym i inwentarskim;
- Być oznakowane etykietą (na przykład Środki ochrony roślin – wstęp wzbroniony lub Magazyn środków ochrony roślin);
- Mieć zmywalną podłogę oraz oświetlenie pozwalające na przeczytanie etykiety-instrukcji stosowania;
- Posiadać sprawną wentylację chroniącą przed nagromadzeniem się szkodliwych oparów (przynajmniej grawitacyjną);
- Posiadać apteczkę;
- Mieć odpowiednią temperaturę. Temperatura w takim pomieszczeniu nie powinna spadać poniżej 0 stopni Celsjusza. Takie pomieszczenie nie powinno być także narażone na przegrzewanie.
W pomieszczeniu, w którym przechowywane są środki ochrony roślin niedopuszczalne jest przechowywanie artykułów żywnościowych, pasz dla zwierząt, nasion i zbóż niezaprawionych środkami ochrony roślin, przedmiotów użytku osobistego oraz materiałów pędnych i łatwo palnych.
Jeśli w gospodarstwie nie ma wydzielonego, osobnego pomieszczenia a środki ochrony roślin stosowane są sporadycznie, to na ich przechowywanie można przeznaczyć oddzielną, umieszczoną poza budynkiem mieszkalnym i inwentarskim, oznakowaną szafę lub skrzynię, która jest zamykana na klucz. Środki powinny być przetrzymywane w oryginalnych i szczelnie zamkniętych opakowaniach.
Zasady stosowania środków ochrony roślin
Należy przestrzegać kilka zasad stosowania środków ochrony roślin:
- Ze środkami ochrony roślin mogą pracować tylko i wyłącznie osoby dorosłe. Do tych prac nie wolno angażować kobiet w okresach ochronnych i dzieci;
- Przed przystąpieniem do pracy ze środkami ochrony roślin należy dokładnie przeczytać instrukcję stosowania znajdującą się na opakowaniu i postępować zgodnie z zawartymi w niej zaleceniami. Etykieta jest ważnym źródłem wiedzy dla użytkownika. Na etykiecie znajdziemy między innymi nazwę handlową i skład środka, stężenie substancji czynnej, datę produkcji i przydatności środka, informacje dotyczące pierwszej pomocy, zwroty określające rodzaj zagrożenia i środki ostrożności oraz sposób działania i formę preparatu;
- Do pracy ze środkami ochrony roślin nie należy przystępować na czczo, natomiast w czasie pracy nie wolno jeść, pić oraz palić tytoniu. Nie wolno również pić alkoholu także w przeddzień i po zakończeniu pracy;
- Należy pamiętać o dobraniu odpowiedniej odzieży ochronnej. Odzież i środki ochrony osobistej zmniejszają narażenie pracownika na kontakt ze środkiem przez skórę, oczy i drogi oddechowe. Odzież ochronną powinno się używać przez cały okres możliwego kontaktu ze środkami ochrony roślin (podczas otwierania pojemnika ze środkiem, przygotowywania cieczy roboczej, wykonywania zabiegu, mycia sprzętu po oprysku);
- Materiał siewny, który zawiera środki ochrony roślin można stosować wyłącznie do siewu lub sadzenia;
- Przed przystąpieniem do pracy należy sprawdzić czy w pobliżu pola, na którym ma zostać wykonany zabieg z użyciem środków ochrony roślin nie znajdują się zwierzęta i ludzie nieprzygotowani do kontaktu z takimi substancjami, jak również czy nie ma w pobliżu pastwisk, pasiek lub roślin owocujących;
- Stanowczo należy przestrzegać okresów karencji po zastosowaniu środków ochrony roślin. Nie wolno takich produktów jeść, sprzedawać ani podawać zwierzętom;
- Obowiązkiem ustawowym jest prowadzenie ewidencji wykonywanych zabiegów i przechowywanie jej co najmniej dwa lata od dnia wykonania zabiegu;
- Przeprowadzanie zabiegów środkami ochrony roślin powinno odbywać się przy bezwietrznej i bezdeszczowej pogodzie. Najlepiej w godzinach rannych lub wieczorem;
- Bezwzględnie należy również przestrzegać okresu prewencji – czyli czasu, w którym ludzie i zwierzęta nie powinni stykać się z roślinami, na których zastosowano środki ochrony roślin oraz przebywać w ich pobliżu.
Stosowanie środków ochrony roślin odbywać się powinno tylko i wyłącznie sprzętem sprawnym technicznie. Badanie stanu technicznego opryskiwacza należy wykonywać w okresach nie dłuższych niż co trzy lata w upoważnionych do tego celu jednostkach przez Wojewódzkiego Inspektora Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (obowiązek ustawowy). Pierwsze badanie nowego sprzętu przeprowadza się nie później niż po upływie pięciu lat od dnia jego nabycia.
Po wykonaniu zabiegu sprzęt należy dokładnie wymyć. Poza zbiornikiem opryskiwacza, który powinien być umyty zarówno wewnątrz jak i z zewnątrz, należy także umyć ciągnik. Mycie powinno odbywać się w specjalnie do tego wydzielonym miejscu, które nie powinno być zlokalizowane w pobliżu budynku mieszkalnego, inwentarskiego, a także w pobliży ujęć wody i studni.
Nadmiar cieczy użytkowej, jak również puste opakowania należy traktować jako niebezpieczne odpady. Opakowania do momentu oddania do punktu zakupu powinno się przechowywać w pomieszczeniach na środki ochrony roślin lub gromadzić w specjalnych miejscach wyznaczonych przez właściwe władze terenowe w sposób uniemożliwiający skażenie otoczenia.
Po zakończeniu pracy ze środkami ochrony roślin należy dokładnie umyć całe ciało dużą ilością ciepłej wody z mydłem oraz wypłukać usta.
W momencie pojawienia się objawów, które mogłyby wskazywać na zatrucie środkami ochrony roślin (zawroty głowy, nudności, biegunka, wymioty, łzawienie oczu, zaczerwienienie skóry, drgawki, utrata przytomności) należy bezwzględnie skontaktować z lekarzem lub wezwać pogotowie ratunkowe.
