Pożyteczna na polu

Facelia błękitna pochodzi z południa Ameryki Północnej z klimatu zbliżonego do śródziemnomorskiego. Posiada parzystosieczne karbowane liście i kwiatostan w formie wachlarza o fioletowo-niebieskich kwiatach.

Jest rośliną wybitnie miododajną, co ma szczególne znaczenie w pszczelarstwie, a szczególnie jesienią w rozwoju rodzin pszczelich. Miód faceliowy ma działanie prozdrowotne a kwitnąca roślina wpływa pozytywnie na krajobraz rolniczy.

Facelia błękitna wyróżnia się bardzo dobrą odpornością na szkodniki i choroby oraz ma małe wymagania glebowe. Siew tej rośliny ma działanie fitosanitarne. Zapobiega erozji podłoża i rozwojowi chwastów. Roślina ta jest polecana na zielony nawóz, na poplony oraz jako wartościowa roślina paszowa. Z jednego hektara można pozyskać około 200 do nawet 700 kilogramów miodu.

Uprawa tania i łatwa

Facelia należy do roślin niskonakładowych i łatwych w uprawie o stosunkowo małych wymaganiach glebowych. Jest rośliną znoszącą okresy suszowe. Niemniej na glebach klas V i VI może przedwcześnie zasychać. Jest to roślina odporna na przymrozki nawet rzędu 10 stopni Celsjusza.

Choć najbardziej sprzyjającym terminem siewu jest pierwsza połowę kwietnia, to jednak często wykonywane są siewy już w marcu. Facelia wysiewana później wydaje mniejszy plon nasion i mniejszy kwiatostan, a w konsekwencji niższe nektarowanie.

W praktyce facelia toleruje bardzo różne warunki uprawowe. Nie lubi jednak gleby podmokłej, zaskorupiającej się bardzo lekkiej i mocno kwaśnej.

Nasiona facelii są bardzo małe, koloru brązowego, podłużne, karbowane. Facelię wysiewa się płytko na głębokość 1-2 cm. Ważnym jest, żeby była dokładnie przykryta ziemią, ponieważ światło słoneczne wpływa negatywnie na kiełkowanie. Norma wysiewu wynosi 6-12 kilogramów na hekatar. Im gleba lepsza, tym ilość wysiewanych nasion może być mniejsza.

Polskie odmiany najpopularniejsze

Obecnie w krajowym rejestrze znajduje się siedem odmian facelii błękitnej w tym 6 polskich (Anabela, Atara, Felicja, Stala, Asta, Natra ) i jedna zagraniczna (Angelina). Odmiany te nadają się zarówno do uprawy na nasiona jak i jako międzyplon. Roślina ta charakteryzuje się dobrą dynamiką wzrostu i stosunkowo wysokim plonem zielonej masy (200-250 dt/ha).

Nawożenie jak u zbóż

Wymagania nawozowe facelia ma podobne do zbóż jarych. Przed siewem stosujemy dawkę fosforu 40-60 kilogramów na hektar i 60-80 kilogramów na hektar potasu. Facelia bardzo dobrze wykorzystuje azot z gleby. Jego nadmiar wpływa jednak na wybujały wzrost i wyleganie roślin. Na słabych stanowiskach należy zastosować maksymalnie 40-50 kilogramów na hektar azotu.

Facelia z racji szybkiego wzrostu początkowego szybko zakrywa powierzchnie gleby przez co bardzo dobrze konkuruje z chwastami. Jak na razie nie ma zarejestrowanych preparatów herbicydowych do ochrony facelii. W uprawach na nasiona problemem jest późniejsze oddzielenie nasion chwastów od nasion facelii (podobna wielkość). Do najbardziej szkodliwych chwastów zaliczamy komosę białą, krzywoszyj polny, gorczycę polną, chaber bławatek, przytulię czepna, chwastnicę jednostronną i owies głuchy.

Szkodniki nie są zagrożeniem, choroby już tak

Na uprawach facelii nie występują szkodniki, które w istotny sposób by jej zagrażały.

W produkcji facelii poważną chorobą jest zgnilizna twardzikowa. Szkody wywołane przez nią można porównać do szkód wywoływanych przez tę chorobę w rzepaku ozimym. Jej pojawieniu się sprzyja deszczowa pogoda w czasie wegetacji facelii. Wówczas położone i zaschnięte rośliny mogą gorzej plonować, nawet o 70-80 procent.

Sto dni wegetacji

W korzystnych warunkach rozwoju, przy optymalnej wilgotności gleby, facelia nie kończy wegetacji. W dolnej części kwiatostanu nasiona dojrzewają, zmieniając kolor na brązowy, a w górnej są jeszcze kwitnące kwiatki. Z tego powodu zalecany jest zbiór dwuetapowy nasion. Najpierw na pokos kosiarką pokosową, a później zbiór kombajnem zbożowym.

Aby ograniczyć straty osypujących się nasion na pokosach należy stosować podbieracz pokosów. Najlepszym momentem koszenie rośliny są dojrzałe nasiona w pękniętych torebkach w dolnej części kwiatostanu. Plon nasion wynosi 800-1000 kilogramów z jednego hektara. Najczęściej oscyluje on jednak od 300 do 500 kilogramów.

Facelia siana w końcu października z powodzeniem zimuje. Tak uprawiane rośliny kwitną wcześniej, zaraz po rzepaku ozimym co ma duże znaczenie dla pszczelarzy, daje tak zwaną ciągłość pożytkową oraz wcześniejsze plony. Normy wysiewu wynoszą 8-10 kilogramów na hektar w plonie głównym i 10-15kilogramów na hektar w poplonie.

Roślina przyjazna glebie

Facelia jest rośliną wybitnie fitosanitarną we wszystkich płodozmianach. Szczególnie w gospodarstwach o dużym udziale roślin zbożowych i kapustnych. Z racji swego pochodzenia botanicznego z Ameryki Północnej różni się od większości uprawianych roślin, przyczyniając do wzrostu i stabilizacji plonu roślin następczych.

Ze względu na swój pokrój ma duże zdolności okrywowe gleby. W późniejszych fazach rozwojowych bez problemu wymarza nie stwarzając problemu wiosną dla roślin następczych. Ciemne resztki roślinne umożliwiają szybkie ogrzewanie się gleby na wiosnę. Funkcja ta jest bardzo przydatna przy siewach uproszczonych w mulcz.

Intensywny system korzeniowy pełni rolę spulchniacza wierzchniej warstwy poprawiając jej właściwości fizyczne . W wyniku wczesnych wysiewów w lipcu i na początku sierpnia wytwarza dużo biomasy, jednocześnie wiążąc azot i inne składniki znajdujące się w glebie. Facelia odznacza się udowodnionym wpływem na ograniczenie rozwoju mątwika burakowego.

Problematyczna jest jednak cena nasion, która sięga 15-20 złotych za kilogram, za materiał kwalifikowany.

Lubi towarzystwo innych roślin

Facelia jest rośliną uniwersalną dobrze znoszącą uprawę w mieszankach. Słonecznik czy rzodkiew oleistą traktuje jako podporę. Dobrym składnikiem mieszanek są również łubiny, bobik, koniczyna inkarnatka czy koniczyna aleksandryjska.

Gdy facelię chcemy uprawiać w poplonach, po wcześnie schodzących przedplonach to wysiewamy w następujących mieszankach:

• facelia(4 kg) + wyka (40 kg)
• facelia (4 kg) + seradela (40 kg)

Zieloną masę można bezpośrednio przyorać lub rozdrobnić i przyorać. Rośliny te są bardzo kruche i nie ma problemu z przyoraniem. Przyorana zielona masa może zastąpić obornik, jego równowartość dochodzi do 200-250 dt.

W mieszance zajmuje średnie i wysokie piętro okrywy roślinnej. Siana w międzyplonie ozimym jest bardzo cenna dla pszczół uzupełniając zapasy zimowe i zebranie pyłku potrzebnego wiosną do rozwoju rodzin pszczelich.

Tekst: Anna Rusek, doradca WODR w powiecie tureckim

Zdjęcia: Łukasz Kuleczka, Freepik