Szkodniki występujące w kukurydzy oraz metody ich zwalczania
Nie jest zaskoczeniem, że szkodniki lubią żerować na plantacjach roślinnych i żywią się wszelkiego rodzaju uprawami. To samo dotyczy kukurydzy, która jest narażona na kilka specyficznych gatunków szkodników. Na szczęście istnieją metody ich zwalczania.
Kukurydza zwyczajna (Zea mays) to roślina jednoroczna z rodziny wiechlinowatych, która pochodzi z Meksyku. Jest rośliną ciepło- i światłolubną, dlatego idealne warunki do jej rozwoju zapewnia klimat podzwrotnikowy, natomiast dobrze się przystosowuje również w klimacie umiarkowanym.
Kukurydza jest uprawiana na ziarno i na kiszonkę. Z jej ziarna można uzyskać mąkę, kaszę, skrobię i alkohol, a biomasa wykorzystywana jest do produkcji biogazu. Ponadto ziarna kukurydzy cukrowej bogate są w białka, tłuszcze, cukry i witaminy. Są dodatkiem do sałatek, zup, sosów i potraw mięsnych. Z odmian pękających przyrządzany jest popcorn. Szerokie wykorzystanie kukurydzy w przemyśle i rolnictwie (pasza dla zwierząt) sprawia, iż w Polsce wzrasta powierzchnia jej uprawy.
W latach 1996 - 2000 powierzchnia zasiewów kukurydzy na ziarno i kiszonkę wynosiła 251 tysięcy hektarów, a w 2010 roku wzrosła do 675,6 tysięcy hektarów. W kolejnych latach powierzchnia ta zwiększała się i w 2011 roku przekroczyła 700 tysięcy hektarów, natomiast w 2012 roku osiągnęła ponad milion hektarów. Z danych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wynika, iż kukurydzą (łącznie na kiszonkę i na ziarno) w 2021 roku obsiano ponad 1,7 miliona hektarów, czyli o 21% więcej niż w 2020 roku.
Stale rosnące zapotrzebowanie na kukurydzę wymusza na producentach rolnych zwiększanie powierzchni jej upraw i osiąganie wysokich plonów z jednostki powierzchni. Jednak wraz ze wzrostem powierzchni upraw, wzrasta zagrożenie dla roślin ze strony szkodników. Ponadto ocieplenie klimatu i bezmroźne zimy mają wpływ na zwiększającą się ich liczebność. W zasiewach kukurydzy można spotkać kilkadziesiąt gatunków szkodników, które powodują znaczne uszkodzenia roślin. W wyniku ich żerowania straty w plonie kukurydzy kiszonkowej wynoszą około 10%, a w kukurydzy ziarnowej od 15% do 20%.
Rodzaje szkodników w kukurydzy
Wiosną kukurydza po siewie w czasie wschodów może być atakowana przez szkodniki glebowe, do których zaliczane są rolnice, pędraki czy drutowce. Aby stwierdzić obecność szkodników glebowych na plantacji, należy prowadzić monitoring ich występowania jeszcze przed siewem. Wykonywane zabiegi agrotechniczne (podorywka pożniwna, głęboka orka) niszczą larwy i poczwarki szkodników. Spośród wszystkich gatunków szkodników największe zagrożenie dla wielkości oraz jakości plonów kukurydzy stanowią: omacnica prosowianka, zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa, ploniarka zbożówka, mszyce i wciornastki.
Omacnica prosowianka – osobnik dorosły to motyl nocny. Stadium szkodliwym jest gąsienica, która jest brunatnożółta z brązowymi plamkami na każdym segmencie i ciemnym paskiem na grzbiecie. Uszkadza wszystkie nadziemne części kukurydzy. Podgryza u nasady kolby, które obrywają się i opadają na glebę. W łodygach drąży kanały, w wyniku czego kukurydza przewraca się. Należy podkreślić, że zaatakowane rośliny są w większym stopniu porażane przez choroby. W połowie czerwca rozpoczyna się wylot motyli i może trwać do końca sierpnia. Masowy wylot przypada w pierwszej lub na początku drugiej dekady lipca. W celu stwierdzenia obecności motyli na plantacji należy prowadzić monitoring wykorzystując pułapki feromonowe lub pułapki świetlne. W późniejszym okresie należy prowadzić bezpośrednią obserwację kukurydzy w celu stwierdzenia obecności złóż jaj i gąsienic. Do zwalczania jaj omacnicy wykorzystać można biopreparaty zawierające żywe larwy oraz poczwarki kruszynka. Kruszynek jest błonkówką, która składa jaja do wnętrza jaj szkodnika pasożytując je.
Biopreparaty są stosowane na plantacjach kukurydzy po wykryciu pierwszych motyli, zazwyczaj pod koniec czerwca lub na początku lipca. W zależności od producenta, biopreparat może mieć postać kartoników zawieszanych na najlepiej rozwiniętych liściach kukurydzy tuż przy łodydze, kulek wykonanych z biodegradowalnego materiału, które rozrzuca się na glebę lub sypkę do aplikowania agrolotniczego.
Dwa pierwsze rodzaje biopreparatu wykłada się ręcznie. Dodatkowo kulki na dużych plantacjach (około 10 hektarów) stosowane są przy użyciu specjalnie przystosowanych dronów. Sypki biopreparat rozprowadza się na plantacjach kukurydzy za pomocą wiatrakowców zawierających specjalne aplikatory.
Gąsienice omacnicy prosowianki zwalczane są przez stosowanie chemicznych środków ochrony roślin w II lub III dekadzie lipca. Zabieg wykonuje się przy użyciu tak zwanych opryskiwaczy szczudłowych albo standardowych o belkach podnoszonych ponad wierzchołki kukurydzy i prowadzonych po wcześniej wytyczonych w łanie drogach przejazdowych.
Następny ważny szkodnik kukurydzy to zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa. Stadium szkodliwym są larwy i osobniki dorosłe - chrząszcze. Wylęg larw trwa od połowy kwietnia do sierpnia. Żerują w glebie na korzeniach roślin, mocno je ogryzając, w wyniku czego dochodzi do wylegania roślin. Natomiast chrząszcze żerują na kolbach. Przegryzając świeże znamiona przyczyniają się do słabszego zaziarnienia kolb i ich deformacji. Kukurydza jest narażona na porażenie przez liczne choroby.
Kolejny szkodnik to ploniarka zbożówka. Szkody są wyrządzane przez larwy, które żerują wewnątrz roślin od maja do końca czerwca. Uszkadzają siewki i rośliny rozwijające pierwsze liście. Widoczne są przejaśnienia biegnące wzdłuż nerwów liści, niekiedy z drobnymi otworkami. Mocno uszkodzone liście są zbite, trudno się rozwierają, ulegają poszarpaniu, a cała roślina ulega deformacji. W wyniku uszkodzenia stożka wzrostu rośliny są karłowate i wydają po kilka pędów bocznych. Zazwyczaj nie zawiązują kolb. Jeśli larwy wyjedzą stożek wzrostu, to roślina zamiera.
Z kolei mszyce jak i wciornastki wyposażone są w kłująco-ssący aparat gębowy, którym nakłuwają i wysysają soki z wszystkich części roślin. Duża ich liczebność powoduje zaburzenia fizjologiczne roślin, co w efekcie skutkuje spadkiem wysokości plonu ziarna. Rośliny są bardziej podatne na choroby.
Jak zwalczać szkodniki?
W celu szybkiego i skutecznego zwalczania szkodników, należy posiadać wiedzę dotyczącą ich rozwoju i występowania. Niezbędne informacje na temat występowania poszczególnych szkodników na roślinach uprawnych dostarcza nam platforma sygnalizacji agrofagów, która znajduje się na stronie internetowej. Doradcy z Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Poznaniu są zaangażowani w prowadzenie monitoringu upraw, dostarczając cennych informacji na temat występowania poszczególnych agrofagów. Informacje te są na bieżąco aktualizowane na wyżej wymienionej stronie internetowej.
Decyzja o wykonaniu zabiegu chemicznym środkiem ochrony roślin musi być podjęta w oparciu o próg ekonomicznej szkodliwości. Próg ekonomicznej szkodliwości to takie nasilenie szkodników, przy którym wartość spodziewanej straty w plonie przewyższa koszty wykonania zabiegu ochronnego. Progi te są pomocne w podejmowaniu decyzji czy i kiedy wykonać zabieg chemicznym środkiem ochrony roślin.
W integrowanej ochronie roślin, stosując metodę agrotechniczną ograniczamy liczebność występujących na roślinach szkodników. Do metody tej zaliczamy: płodozmian, izolację przestrzenną od miejsc zimowania szkodnika, usuwanie chwastów z plantacji, zabiegi uprawowe, głęboką orkę zimową.
