Podstawy wyboru najlepszej odmiany pszenicy do siewu

Pomocne w wyborze są listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze danego województwa (LZO – Listy Zalecanych Odmian). Listy te tworzone są w poszczególnych województwach na podstawie wyników doświadczeń Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO), z uwzględnieniem plonowania odmian w osobnych rejonach kraju. Przy tworzeniu list brane są pod uwagę również inne cechy rolniczo użytkowe, a decyzje dotyczące list podejmowane są autonomicznie na szczeblach poszczególnych województw i corocznie aktualizowane. Wybór właściwej odmiany może przynieść wymierne korzyści ekonomiczne dla gospodarstwa.

Najlepsze cechy pszenicy

Nowe odmiany pszenicy cechują się bardzo dobrą plennością, postęp hodowlany jest tutaj szczególnie widoczny. W grupie odmian jakościowych najlepiej są oceniane tegoroczne nowości -Janis i Atribut, jednak są to odmiany o stosunkowo małej zimotrwałości. Bardzo dobrze plonuje również odmiana Opoka, wyróżniająca się zadowalająca zimotrwałością, ale za to małą odpornością na rdzę żółtą. Wśród najlepiej plonujących odmian jakościowych są jeszcze: KWS Uniwersum, Kariatyda, Ambicja RGT ,Kilimaanjaro i Euforia. W grupie odmian chlebowych bardzo dobrą plennością cechują się z kolei odmiany: KWS Donowan, SU Tarroca, Symetria i LG Keramik, a także Circus, Revolver i SU Mangold. W grupie odmian pastewnych najlepszą plennością wyróżniają się LG Egmont i Tonnage.

Przy uprawie pszenicy na cele chlebowe ważna jest wartość technologiczna odmian, która wyrażona jest poprzez zaliczenie do poszczególnych grup jakościowych (E,A lub B ). Jednym z ważniejszych parametrów technologicznych jest zawartość białka. Różnice odmianowe w tym parametrze są znaczne. W grupie odmian jakościowych, większość z nich w zawartości białka ma ocenę 5, a jedynie odmiany Impresja, Moschus, Natula, Hondia , Delawar i Ostroga ocenę 6. W grupie odmian chlebowych ocenę 6 mają jedynie odmiany Fakir i Bellisa, a ocenę 5 – Artis ,Opcja i Pokusa. Pozostałe mają ocenę na poziomie 4. Należy podkreślić jednak, że na zawartość białka duży wpływ ma również przebieg pogody (ilość i rozkład opadów) oraz agrotechnika (nawożenie azotem) i nie w każdych warunkach odmiany mogą w pełni ujawnić swój potencjał.

Zimotrwałość to kolejna ważna cecha, choć często niedoceniana. W ostatnich latach zimy były stosunkowo łagodne i nie odnotowywano większych strat z powodu wymarzania. W tej sytuacji na znaczeniu zyskiwały odmiany o mniejszej zimotrwałości, które z reguły cechują się wyższym potencjałem plonowania. Zima w sezonie 2020/2021 oraz obecnie 2021/2022 cechowała się wprawdzie znacznymi spadkami temperatur, jednak pokrywa śnieżna skutecznie chroniła rośliny przed wymarznięciem. Co prawda pojawiały się straty na skutek porażenia pleśnią śniegową, ale tylko lokalnie. W naszych warunkach klimatycznych ryzyko wymarzania jest jednak znaczne, a zimotrwałość to cecha, której nie należy bagatelizować przy wyborze odmian do siewu. Należy poszukiwać kreacji łączących zadawalający plon i zadawalającą zimotrwałość. Take odmiany gwarantują dużą stabilność plonowania, niezależnie od przebiegu pogody w okresie zimy.

Przy wyborze warto zwrócić uwagę również na inne cechy, zwłaszcza te, w których występują większe różnice odmianowe. Pszenica ozima to zboże uprawiane dość intensywnie i powszechnie chronione przed chorobami i wyleganiem. Z tego względu czasami przywiązuje się mniejszą wagę do zdrowotności odmian. W najbliższym czasie ma się to jednak zmienić. Uprawa odmian tolerancyjnych lub odpornych jest jednym z wymogów obowiązujących już od lat w Integrowanej Ochronie Roślin. W ramach europejskiej strategii „od pola do stołu”, planowane są zmiany do roku 2030, czyli zwiększenie skali rolnictwa ekologicznego do 25% wszystkich upraw, obniżenie ilości wszystkich używanych pestycydów o połowę oraz zmniejszenie ilości nawozów sztucznych o 20%. Presja na ograniczenie stosowania środków ochrony roślin będzie coraz większa, a już dzisiaj panuje wycofywanie wielu substancji aktywnych. Spełnienie tych wymogów nie będzie możliwe bez odpowiednich odmian. Dlatego w procesie hodowli, jak i rejestracji odporność odmian zwłaszcza na choroby, stresy biotyczne i abiotyczne będzie zyskiwała na znaczeniu.

W doświadczeniach PDO z pszenicą ozimą najczęściej obserwuje się septoriozy liści, jednak różnice odmianowe są stosunkowo niewielkie. Większą odpornością cechują się odmiany najnowsze, to znaczy Revolwer, SY Cellist i LG Egmont. Największe zróżnicowanie odporności odmian dotyczy rdzy żółtej. Choroba ta występuje z różnym nasileniem w poszczególnych latach i rejonach kraju, jednak w przypadku silnego porażenia na odmianach podatnych może przyczynić się do wyraźnego spadku plonowania. Dość znaczne różnice występują także w odporności odmian na rdzę brunatną. Na tę chorobę bardziej odporne są odmiany Revolver, Knut, Opcja, Tonnage, Godnik i Fisky. Postęp hodowlany obserwowany jest również w odporności na wyleganie. W tym aspekcie wyróżniają się przede wszystkim odmiany najnowsze – Attribut, Arevus, Circus, Euforia, RGT Ritter oraz SY Yukon.

Warunkiem wykorzystania postępu hodowlanego zawartego w nowych odmianach jest korzystanie z kwalifikowanego materiału siewnego. Według danych Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, powierzchnia plantacji nasiennych z pszenica ozimą w 2020 roku wynosiła 24,7 tysięcy hektarów. W nasiennictwie najbardziej popularne są odmiany jakościowe chlebowe (grupa A), których udział wynosił 40 %. Dość duże znaczenie mają również odmiany chlebowe (grupa B) z udziałem 23%. Spośród odmian zarejestrowanych, wyraźnie największy udział w nasiennictwie ma krajowa odmiana Euforia (10%). Odmiana ta łączy wysoki potencjał plonowania z wyróżniającą się zimotrwałością (ocena 5,5) i dobrą jakością (grupa A). Duże znaczenie na rynku nasiennictwa mają także odmiany krajowe: Farmacja, Comandor, Arkadia, Hondia, Belissa i Plejada, a także zagraniczna RGT Kilimanjaro i Patras (2-3,3%). Natomiast spośród odmian ze wspólnotowego katalogu odmian rolniczych największy udział miała odmiana Wilejka (3,4%), która jest odmianą krajową niezarejestrowaną w Polsce, a także Julius i KWS Emil.

Krzysztof Kwinciak