Pielęgnacja trwałych użytków zielonych

Zabiegi przed uprawą

Zabiegi pielęgnacyjne należy wykonywać przez cały okres wegetacji, a w szczególności podczas wiosny. Do głównych zabiegów pielęgnacyjnych zaliczyć można:

• Przegląd stanu użytków zielonych po okresie zimowego spoczynku,
• Przegląd stanu urządzeń melioracyjnych (drożność otwartych rowów, zastawek, sączków drenarskich),
• Włókowanie,
• Wałowanie,
• Bronowanie,
• Wykaszanie niedojadów,
• Podsiew uszkodzonej darni, jej ubytków po zimie,
• Nawożenie,
• Regulacja pH,
• Usuwanie części metalowych maszyn z runi, kamieni i gałęzi.

Przegląd stanu użytków zielonych pozimowym spoczynku jest bardzo ważny, ponieważ ma na celu określenie składu runi, zagęszczenia, stanu fizjologicznego, uszkodzeń po zimie oraz uszkodzeń po przejściu dzikiej zwierzyny.

Przegląd stanu urządzeń melioracyjnych należy przeprowadzić w okresie wiosennym. Prawidłowość działania sączków i drenaży jest bardzo ważna ze względu na utrzymanie optymalnych warunków wodno-tlenowych odpowiedzialnych za rozwój i wzrost roślin. Nie można dopuszczać do zastoisk wodnych na łąkach. W takich miejscach giną rośliny, które są bardzo wartościowe a ich miejsce zastępują chwasty i roślinność niepożądana.

Włókowanie jest jednym z podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych stosowanych na trwałych użytkach zielonych. Zabieg ten wykonuje się za pomocą włók: specjalistycznych urządzeń z elementów stalowych, włók wykonanych samodzielnie z belek stalowych, kłód drewna ciąganych na linach, starych opon czy odwróconych bron polowych. Za pomocą włók specjalistycznych czy też wykonanych samodzielnie, wyrównuje się powierzchnię łąki poprzez rozgarnięcie kretowisk powstałych w okresie jesienno-wiosennym. Niewyrównanie powierzchni po kretowiskach prowadzi do degradacji botanicznej łąk. Stanowi spore utrudnienie w ich użytkowaniu oraz niebezpieczeństwo zanieczyszczenia zielonek zbieranych do zakiszania lub bezpośredniego skarmiania. Nieusunięte kretowiska obniżają jakość i wydajność kosiarek i urządzeń współpracujących przy zbiorach zielonek. Kretowiska powodują, że narzędzia tnące kosiarek szybciej się tępią i zużywają.

Włókowanie ma jeszcze jedno istotne znaczenie poza wyrównaniem powierzchni. Wpływa pozytywnie na regenerację runi łąkowej w momencie ruszania wegetacji. Optymalnym terminem na wykonywanie włókowania jest wczesna wiosna w momencie rozpoczęcia obsychania kretowisk.

Wałowanie to zabieg wiosenny wpływający pozytywnie na rozwój runi łąkowej oraz przyczyniający się do ograniczenia zachwaszczenia. Istotną rolę wałowanie odgrywa na łąkach położonych na glebach silnie próchnicznych i organicznych, w szczególności na torfach, które mają tendencję do rozluźniania się w okresie zimowym. Wczesną wiosną następuje rozmarzanie i zamarzanie łąk, co wywołuje pęcznienie i kurczenie się gleby. Na takich łąkach zabieg wałowania usuwa nadmiar powietrza z gleby. Wałowanie po zimie dociska darń łąkową do podłoża, co umożliwia kapilarny podsiąk wody. Zabieg reguluje tempo rozkładu masy organicznej, zwiększa regenerację systemu korzeniowego najbardziej wartościowych gatunków, następuje wzrost intensywności krzewienia się traw, przyczynia się do niszczenia chwastów, w szczególności tych grubo-łodygowych.

Po prawidłowo wykonanym zabiegu powierzchnia łąki jest wyrównana, a wystające po zimie kamienie są wciśnięte do gleby, co zwiększa i polepsza warunki pracy kosiarek. Zabieg wałowania wykonuje się przy optymalnym obeschnięciu powierzchni, gdy będzie pewność uniknięcia wyparcia powietrza z gleby i jej zbyt silnego zagęszczenia. W praktyce ocenić to można, gdy na łące widoczne są ślady ciągnika i nie napływa do nich woda. Nie należy tego zabiegu wykonywać na glebie zbyt mokrej. Jest to duży błąd agrotechniczny. Wywołuje sztuczne zabagnianie, co może doprowadzić do wzmożenia zachwaszczenia i pojawienia się sitów i turzyc.

Skuteczność wałowania zależy też od warunków pogodowych. Bardzo deszczowa wiosna niekorzystnie wpływa na fizyczne właściwości gleby i runi łąkowej podczas wałowania, natomiast zabieg ten na glebach ilastych, gliniastych czy mineralnych jest zabiegiem zbędnym. Najkorzystniejszym narzędziem na darń łąkową są wały gładkie z zaokrąglonymi krawędziami, które mają możliwość napełniania wodą. W zależności od siedliska i warunków można dostosować ich masę. Swoją rolę dobrze spełniają też wały poprzecznie żeberkowane, głównie na użytkach torfowych. Znajdujące się na wale uzębienie oraz możliwość regulacji ich masy daje w efekcie wyrównanie powierzchni, podcięcie darni przy jednoczesnym dociśnięciu jej do podłoża torfowego i wyregulowanie podsiąkania kapilarnego wody. Równie dobrze sprawdzają się wały „Cambridge” z włóką, które wykorzystywane są w uprawach polowych. Najodpowiedniejsze wały powinny posiadać obciążenie około 1 tony na metr szerokości roboczej oraz pracować powoli z prędkością do 4 km/h.

Bronowanie, jeśli potrzeba, wykonuje się wiosną po przeglądzie runi łąkowej, zwracając szczególną uwagę na warstwę tak zwanego filcu wytworzonego z zaschniętej masy nadziemnej i korzeniowej oraz na zbitość darni. Zabieg w takich warunkach ułatwia dostęp tlenu, zmniejsza zamszenie darni, rozkrusza warstwy mułu naniesionego na łąki zalane. Ujemnym skutkiem bronowania może być zwiększenie zachwaszczenia poprzez odkrycie wierzchniej warstwy darni i lepszego dostępu światła dla nasion chwastów. Doprowadza to do zmiany florystycznej łąki. Bronowanie najczęściej wykonuje się pod podsiew nasion, aby jak najkorzystniej wykorzystać wodę z zimy.

Wykaszanie niedojadów powinno być wykonane jesienią albo ostatecznie w okresie wiosennym. Pozostałości roślinne to źródło pojawiania się chorób oraz szkodników, pleśni i grzybów. Niewykoszone niedojady utrudniają początkowy wzrost i rozwój roślin. Wykoszenia wykonuje się kosiarką, a ściętą roślinność usuwa.

Podsiew jest zabiegiem, którego głównym celem jest rewitalizacja i zwiększenie składu gatunkowego runi łąkowej, co przekłada się na wzrost wysokiej jakości plonu. Podsiew powinien być wykonywany w darń bardzo dobrze przygotowaną, wolną od zachwaszczenia. W celu zwiększenia konkurencyjności młodych siewek wobec chwastów przed wykonaniem zabiegu podsiewu należy przyciąć krótko starą darń, przeprowadzić zabieg bronowania, żeby młode siewki miały lepszy dostęp do warunków świetlnych. Do podsiewu powinno się wykorzystać gatunki roślin wartościowych, aby poprawić właściwości paszowe i skład bonitacyjny zielonki.

Nawożenie jest jednym z kluczowych zabiegów stosowanych na łąkach i pastwiskach, który w bardzo korzystny sposób wpływa na rozwój zwartej darni oraz zapobiega występowaniu chwastów i roślinności niepożądanej. W okresie wiosennym bardzo ważne jest nawożenie fosforem i potasem. Fosfor stosuje się jeszcze przed ruszeniem wegetacji jednorazowo, gdyż jest to pierwiastek mało ruchliwy w glebie i powoli przyswajalny. Stosowanie nawożenia fosforem wiosną jest lepsze niż jesienią, bo wpływa na ograniczanie zanieczyszczenia wód tym pierwiastkiem. Optymalne i zarazem najczęstsze dawki fosforu stosowane na użytkach zielonych mieszczą się w zakresie 60-90 kilogramów na hektar.

Potas, odwrotnie do fosforu, jest pierwiastkiem wysoce ruchliwym, łatwo wymywanym, ale intensywnie pobieranym przez roślinność łąkową. Nieodpowiednie, wysokie dawki mogą powodować nadmierne pobieranie tego składnika powodując objawy chorobowe u zwierząt. Dawkowanie potasem należy dzielić podczas nawożenia. Optymalne dawki stosowania uzależnione są od zasobności gleb i położenia użytków zielonych. Średnie dawki wynoszą około 80 kilogramów na hektar, natomiast niższe dawki potasu należy stosować na glebach cięższych, a wyższe na lżejszych, gdzie ruchliwość pierwiastka jest większa.

Największe efekty plonotwórcze uzyskuje się stosując nawożenie azotem. Nawożenie rozpoczyna się w momencie ruszenia wegetacji. Azot należy aplikować w dawce 60 kilogramów na hektar. W przypadku dużego składu roślinności motylkowej w runi dawki azotu należy zmniejszyć o połowę. Nawożenie azotem stosuje się w dawkach dzielonych: 2/3 w momencie ruszania wegetacji, 1/3 po pierwszym pokosie. Maksymalna, łączna dawka azotu, przy zbiorze trzech pokosów, nie może przekroczyć 170 kilogramów na hektar. Na wiosenne nawożenie przeznaczamy 50% dawki, po pierwszym pokosie 30% i po zbiorze drugiego pokosu 20%. Przy zabiegu nawożenia należy również pamiętać o innych składnikach, takich jak: siarka, magnez i wapno.

Regulacja pH na użytkach zielonych przy pH poniżej 4,5 polega oczywiście na zastosowaniu wapnowania. Optymalnym terminem na wykonanie tego zabiegu jest okres spoczynku roślin, czyli okres jesienny lub wczesno-wiosenny, przed ruszeniem wegetacji. Na łąki zaleca się wysiew nawozu wapniowego lub wapniowo-magnezowego w formie węglanowej w dawce od 1 do 1,5 tony na hektar, w zależności od pH gleby.

Prawidłowo i właściwie wykonana pielęgnacja runi łąkowej jest jednym z podstawowych czynników decydujących o uzyskaniu satysfakcjonujących plonów o odpowiednim składzie i jakości.