Organizmy kwarantannowe występujące w uprawie ziemniaka
Choć z roku na rok maleje powierzchnia uprawy ziemniaka w naszym kraju, to dla jego pozostałych producentów temat organizmów kwarantannowych nadal stanowi sprawę najwyższej wagi. Wiedza z zakresu prawidłowego rozpoznawania patogenów powinna być regularnie odświeżana.
W ramach przypomnienia warto zdefiniować pojęcie organizmu kwarantannowego. Według Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORIN) jest to organizm szkodliwy o potencjalnym znaczeniu gospodarczym dla obszaru zagrożonego, na którym dotychczas nie występuje, albo występuje, lecz nie jest szeroko rozprzestrzeniony i podlega urzędowemu zwalczaniu.
Główne choroby i agrofagi
Do głównych agrofagów kwarantannowych w uprawie ziemniaka zalicza się:
- bakterie Clavibacter sepedonicus- powodujące bakteriozę pierścieniową ziemniaka,
- bakterie Ralstonia solanacearum- powodujące śluzaka,
- grzyby Synchytrium endobioticum- powodujące raka ziemniaka,
- nicień Globodera pallida (mątwik agresywny),
- nicień Globodera rostochiensis (mątwik ziemniaczany),
- nicień Meloidogyne chitwoodi (guzak amerykański),
- nicień Meloidogyne fallax (guzak holenderski).
Jedną z ważniejszych chorób ziemniaka, mogącą wywołać poważne straty gospodarcze jest bakterioza pierścieniowa ziemniaka. Straty plonu w wyniku jej wystąpienia mogą być nawet rzędu 45%. W sezonie wegetacyjnym zaleca się dokonywać regularnych lustracji plantacji. Objawy porażenia występujące wówczas na roślinach mogą mieć postać zasychających listków, które zwinięte zwisają na łodygach. Przy bardzo silnym porażeniu mogą zasychać całe łodygi. Więdnięcie listków przebiega z jednej strony łodygi/liścia i postępuje od dołu ku górze. Objawy porażenia występujące na bulwach zaleca się kontrolować podczas przechowywania. Niestety zdarza się często, że porażone bulwy nie wykazują żadnych objawów. Jeżeli jednak porażenie jest widoczne to objawia się w postaci przebarwień oraz nekrozy, która zaczyna się od części przystolonowej. Charakterystycznym objawem porażenia bulw jest serowaty, kremowy wyciek śluzu bakteryjnego po jej ściśnięciu.
Drugą chorobą kwarantannową powodowaną przez bakterie jest śluzak. Objawy na pierwszy rzut oka mogą być mylone z bakteriozą. Wystąpieniu śluzaka towarzyszy więdnięcie postępujące od wierzchołka ku dołowi. Przy silnym porażeniu więdniecie następuje nagle bez zmiany zabarwienia. Na młodych roślinach widoczne są smugowate przebarwienia wiązek przewodzących na łodygach, z których może wyciekać biały śluz bakterii. Na bulwach ziemniaka widoczne są szaro-brązowe przebarwienia w okolicy oczek, wyciek szaro-białego śluzu bakteryjnego z oczek (stolonów), brunatnienie, co w konsekwencji powoduje gnicie bulw. Objawy na bulwach można zaobserwować nie tylko podczas przechowywania, ale również w czasie wegetacji.
Ostatnia chorobą kwarantannową jest rak ziemniaka. Jego symptomy można zdiagnozować lustrując bulwy. Objawy porażenia na roślinach są rzadko spotykane. Ewentualnemu porażeniu mogą ulec korzenie, w konsekwencji czego istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia rakowatych narośli w pachwinach liści. Na bulwach podczas uprawy czy przechowywania mogą wystąpić objawy w postaci kalafiorowatych narośli w miejscu oczek. Narośla te są nieregularne, początkowo jasne a z czasem ciemniejące. Przy bardzo silnym porażeniu przekształceniu może ulec cała bulwa.
Porażenie przez nicienie zwykle identyfikuje się, gdy pojawiają się masowo. Cechą charakterystyczną jest ich występowanie placowo na plantacji. W konsekwencji mogą powodować słabszy wzrost, żółknięcie i więdnięcie roślin (mątwiki) lub utratę turgoru i w konsekwencji więdnięcie (guzaki). W naszych warunkach charakterystycznych objawów na bulwach nie odnotowuje się jednak pamiętajmy, aby żadnych niepokojących objawów nie bagatelizować.
