Czynniki wpływające na uprawę marchwi
Uprawa marchwi w Polsce cieszy się dużą popularnością, a wielu rolników chętnie włącza to warzywo w zasoby swojej produkcji. Jednak przed podjęciem decyzji o uprawie marchwi, należy pamiętać o warunkach niezbędnych do jej prawidłowego wzrostu.
Marchew w Polsce jest uprawiana na powierzchni 22-24 tysiące hektarów w zależności od roku. Z tej powierzchni zbierane jest około 800–900 tysięcy ton, co daje jedno z czołowych miejsc w Europie. Marchew należy do rodziny selerowatych. Jest rośliną dwuletnią, to znaczy w jednym roku daje korzeń, a w następnym, po wysadzeniu – nasiona.
Obecnie upowszechniła się uprawa bezwysadkowa - wysiewamy nasiona jesienią (koniec sierpnia, początek września) małe rośliny zimują w polu i w następnym roku po przezimowaniu wydają nasiona. W marchwi częścią użytkową jest korzeń, gdzie magazynowane są składniki pokarmowe. Dzięki rozwiniętej hodowli korzenie mogą być od barwy białej do purpurowej, ale te koloru pomarańczowego mają najwięcej beta-karotenu (prowitaminy A), która pozytywnie wpływa na wzrok. Oprócz beta-karotenu marchew zawiera również witaminy z grupy B, E, K, PP, a z minerałów zawiera wapń, potas, magnez, żelazo i fosfor. Marchew można spożywać na surowo, gotowaną oraz w postaci przetworów.
Warunki do uprawy marchwi
Wymagania cieplne są niewielkie. Marchew rośnie w całej Polsce w temperaturze od 5 do 35 stopni Celsjusza, ale najlepszy jest przedział temperatur od 15 do 21 stopni Celsjusza. Dobrze, jeśli stanowisko jest nasłonecznione, wtedy korzenie zawierają więcej karotenu i cukrów.
Nasiona marchwi najlepiej wysiewać na glebach lekkich, piaszczysto gliniastych, o większej zawartości próchnicy. Ważne jest też, żeby miały możliwość utrzymywania wilgoci. Prawidłowy odczyn gleby to 6 – 6,8 pH. Jeśli gleba jest bardzo kwaśna, to należy ją zwapnować, ale przynajmniej rok wcześniej.
Organiczne nawożenie marchwi. Jeżeli stosujemy kompost, to możemy nawozić w roku zasiewu. Można też stosować nawozy zielone, ale powinniśmy przyorać je jesienią. Obornik powinien być stosowany przynajmniej rok wcześniej pod przedplon, nie należy łączyć go z nawożeniem nawozami wapniowymi. Obornik stosowany krótko przed siewem marchwi powoduje, że korzenie często są niekształtne (rozwidlają się) i znacznie częściej na glebę nawożoną obornikiem przed siewem nalatuje połyśnica marchwianka. Jest to najgroźniejszy szkodnik w uprawie marchwi. Wylęgłe larwy żerują na korzeniach i wyżerają korytarze, przez co towar nie nadaje się do handlu. Na działkach dobrym sposobem odstraszania połyśnicy marchwianki jest siew w pobliżu cebuli lub wysadzanie sadzonek pora.
Mineralne nawożenie marchwi. Jeżeli nie mamy analizy glebowej, to średnio na 1 hektar stosujemy 50-120 kilogramów azotu, 80-120 kilogramów dekatlenku tetrafosforu, 150-250 kilogramów tlenku potasu. Marchew potrzebuje dużego nawożenia potasem, ponieważ ma to wpływ na wybarwienie korzeni. Azot najlepiej stosować w postaci saletrzaku przed siewem marchwi, wyższe dawki możemy podzielić na dwie części. Przy uprawie na wczesny zbiór (pęczkowy) należy ograniczyć nawożenie azotem do minimum, a najlepiej nie stosować nawozów azotowych ze względu na kumulację azotanów.
Marchew możemy wysiewać tradycyjnie (płaski teren) lub po uformowaniu redlin, do czego służą odpowiednie maszyny. Dzięki redlinom uzyskuje się wyrównane proste korzenie, co ułatwia zbiór mechaniczny. Nasiona marchwi na płaskim terenie i na małych działkach wysiewamy w rzędy odległe od siebie około 30 centymetrów. Na większych plantacjach dopasowujemy do rozstawu kół ciągnika i jest to najczęściej około 45 centymetrów. Przy siewie na redlinach rozstaw wynosi najczęściej 67,5 centymetrów. Na jednej redlinie wysiewamy 2 rzędy marchwi w odległości około 6-8 centymetrów. Na glebach cięższych rozstaw może być mniejszy uzależniony od możliwości maszyn do formowania redlin i później zbioru.
Przy siewie na redlinach musimy liczyć się z przesuszaniem gleby, co może mieć wpływ na wschody roślin, dlatego maszyna formująca redliny wyposażona jest w wał, który ugniata glebę i dzięki temu lepsze jest podsiąkanie wody i łatwiejszy siew. Termin siewu uzależniony jest od przeznaczenia danej uprawy. Na zbiór pęczkowy wysiewamy marchew pod koniec marca w ilości 6-8 kilogramów na hektar (kg/ha). Niektórzy producenci wysiewają też marchew przed mrozami (koniec listopada, początek grudnia) zwiększając ilość wysiewu do 8-10 kilogramów na hektar, co daje wcześniejsze zbiory. Uprawiając na zbiór letni i jesienny wysiewamy w kwietniu, a odmiany późne przeznaczone do przechowywania wysiewamy na początku maja, a nawet do końca maja. Przy siewie tradycyjnym wysiewamy około 3 kg/ha, jeśli używamy siewników pneumatycznych (precyzyjnych) 1-2 kg/ha. Są firmy, które zajmują się produkcją soków z marchwi i one ustalają jakie warunki muszą być spełnione (odmiany, pielęgnacja, ochrona i tym podobne) Głębokość siewu to około 1-1,5 centymetrów.
Ze względu na fakt, że nasiona marchwi są małe, po wysiewie musimy zwracać uwagę, żeby gleba się nie zaskorupiała, ponieważ wschody będą utrudnione. W razie konieczności możemy przed wschodami użyć lekkiej brony w celu zniszczenia skorupy, na działce można zastosować ręczne wałki z kolcami.
Na wczesny zbiór ze względu na pozostałości w korzeniach nie powinno stosować się środków ochrony. Na zbiór jesienny i na przechowywanie stosujemy pestycydy zgodnie z zaleceniami ochrony roślin.
W zależności od przeznaczenia, zbiór marchwi przeprowadzamy od trzeciej dekady maja (zbiór na pęczki) odmiany wczesne, do końca października odmiany późne. Marchew na działkach zbieramy ręcznie, większe plantacje można zbierać mechanicznie przy pomocy wyorywaczy lub kombajnem. Ważne jest, żeby podczas zbioru nie uszkodzić korzeni, bo ma to wpływ na przechowywanie. Marchew prawidłowo powinniśmy przechowywać w pomieszczeniach o temperaturze 1-4 stopni Celsjusza. Przy wilgotności około 95-98% nawet na początku maja przyszłego roku marchew wygląda jak świeża.
