Charakterystyka urządzeń nawadniających oraz sposoby nawadniania
W dzisiejszych czasach technika nawadniania roślin jest na znacznie wyższym poziomie niż w latach 70. i 80. ubiegłego wieku. Na rynku jest wiele systemów nawadniających, które znajdują zastosowanie w rolnictwie, jak i w ogrodnictwie.
W rolnictwie najpopularniejszym sposobem nawadniania jest deszczowanie. Funkcjonuje wiele firm, które specjalizują się w projektowaniu i sprzedaży wszelkich rodzajów nawodnień. Wybierając system nawadniania należy zrobić dobre rozeznanie, który z dostępnych na rynku będzie najlepszy dla danego typu gospodarstwa, gatunku uprawianych warzyw czy technologii uprawy.
Rodzaje deszczowni
Wyróżniamy trzy typy deszczowni, ze względu na sposób poruszania oraz montażu zraszaczy.
Deszczownie stałe, to takie, które posiadają ruchome zraszacze, ale ułożone są cały czas w tym samym miejscu. Woda tłoczona jest do umieszczonych pod ziemią rurociągów, a następnie do zraszaczy, które mogą być zamontowane na rurociągu podziemnym w studzienkach hydrantowych. Zaletą takiej deszczowni jest stała gotowość do nawadniania upraw oraz niskie koszty eksploatacji.
Deszczownie półstałe są najczęściej stosowane w rolnictwie. W deszczowni tego typu agregat, rurociągi oraz hydranty są zamontowane na stałe, ale rurociągi boczne oraz zraszacze są przenośne, co znaczy, że należy je przemieszczać po każdym zabiegu.
Natomiast w deszczowniach przenośnych wszystkie elementy znajdują się na powierzchni terenu, są przystosowane do przemieszczania się w obrębie nawadnianego obszaru oraz przeznaczone do nawadniania wszystkich upraw polowych oraz sadów.
Najpowszechniejszym sposobem nawadniania warzyw polowych jest użycie deszczowni bębnowej, czyli deszczowni półstałej. Na rynku występuje duża gama tego rodzaju produktów. Wiele firm specjalizuje się w produkcji takich systemów nawadniania. Każde urządzenie deszczujące może różnić się długością oraz średnicą węża, gabarytem, typem obrotnicy bębna, typem zraszacza oraz jego parametrami. Obszar nawodnienia zależny jest od długości węża nawiniętego na bęben oraz zasięgu zraszacza. Zwiększenie tych parametrów zapewnia powiększenie obszaru nawodnienia (za jednym przejazdem można podlać od 0,5 do 5,5 hektara). Na rynku dostępna jest duża różnorodność produkowanych modeli, co pozwala na szeroki wybór maszyn oraz dobór do wymagań klienta.
Deszczownia przęsłowa jest używana w gospodarstwach wielkoobszarowych. Składa się z przęseł tworzących most, na których umieszczone są zraszacze. Przęsła opierają się na dwukołowych wózkach, z których każdy jest wyposażony w silnik elektryczny pełniący rolę napędu. Rozpiętość takiej deszczowni może dochodzić nawet do kilkuset metrów, co umożliwia podlewanie jednorazowo od 50 do 150 hektarów. Wykorzystanie tego rodzaju deszczowni jest niezwykle szerokie. Ze względu na jej gabaryty, deszczownią tą możemy podlewać rośliny wysokie, na przykład kukurydzę, słonecznik i inne.
Cele i sposoby nawadniania
Przystępując do projektowania systemu nawodnieniowego w naszym gospodarstwie, należy poznać cele i sposoby nawadniania.
Do celów nawadniania można zaliczyć: ułatwienie wschodów lub przyjęcia się sadzonek, ochronę przed przymrozkami, zwiększenie plonów, zapobieganie klęskom suszy, ułatwienie zbiorów na ciężkich glebach, nawożenie, odsolenie gleb oraz kształtowanie warunków termicznych gleb i powietrza.
Wyróżniamy pięć sposobów nawadniania: zalewowe, nasiąkowe, podsiąkowe, bruzdowe i kropelkowe.
Nawadnianie zalewowe można stosować w przypadku płaskiego i wyrównanego terenu oraz dostępu dużej ilości wody, na przykład w dolinach rzecznych. Polega ono na zalaniu warstwą wody określonego obszaru pola, które posiada specjalne groble (wały ziemne). Wyróżniamy zalewy naturalne i regulowane. Pierwsze z nich możemy spotkać, gdy rzeki występują z brzegów koryta i zalewają dolinę. Woda gromadzona jest w rowach tworzących system irygacyjny.
Na obszarach zalewanych osadzają się żyzne namuły, które sprzyjają rozwojowi roślin, gdyż wzbogacają gleby. Zalewy regulowane są stosowane przez człowieka na obszarach położonych poza dolinami. Obszar doliny dzieli się groblami na kwatery. Woda zatrzymana w kwaterach wsiąka w profil glebowy. Stosowanie takiego sposobu nawodnienia przynosi jednak uboczne skutki. Nadmierne nawodnienie gleby uniemożliwia wykonanie różnego typu zabiegów agrotechnicznych. W regionie Wielkopolski takie rozwiązanie jest utrudnione poprzez gęstą sieć rowów melioracyjnych, niedobór wody i niewielką ilość gleb zwięzłych.
Nawadnianie nasiąkowe można stosować głównie na stokach, gdzie nachylenie terenu wynosi do 10%. Polega ono na wprowadzeniu wody na górne partie stoku, która następnie spływa grawitacyjnie cienką warstwą w dół i wsiąka w profil glebowy. Zaletą takiego nawadniania jest możliwość stosowania częstych i małych dawek oraz wykorzystanie na takich terenach, gdzie inne systemy nie będą mogły dobrze funkcjonować.
Nawadnianie podsiąkowe polega na: doprowadzeniu wody do rowów oraz jej spiętrzeniu, przesiąkaniu wody do profilu glebowego, utrzymaniu zwierciadła wody na wymaganym poziomie oraz odprowadzeniu nadmiaru wody z obszaru, pełniąc funkcję odwadniająco-nawadniającą.
Nawadnianie bruzdowe polega na rozprowadzeniu liniowo wody do poszczególnych bruzd, z których przesiąka ona w głąb i na boki. Takie rozwiązanie jest skuteczne w uprawie ziemniaków, gdy rozstaw rzędów wynosi od 62 do 90 centymetrów. Woda dostarczana do bruzd nawadniających przemieszcza się wzdłuż bruzdy nie dłuższej niż 200 metrów. Woda wsiąka i zwilża profil glebowy. Na glebach lżejszych zasięg terenu, na jakim wsiąka woda jest mniejszy niż na glebach zwięzłych, ponieważ te drugie gleby mają większą siłę kapilarną.
Nawadnianie kropelkowe jest najczęściej używane do nawadniania roślin pod osłonami, znajduje również zastosowanie w uprawach polowych. Polega na podawaniu w określonym miejscu wody w postaci kropel. Rozwiązanie to jest dokładniejsze od poprzednich, gdyż woda jest dostarczana punktowo za pośrednictwem emiterów, co powoduje, że woda dociera wprost do korzeni. Rozmieszczenie emiterów zależy głównie od uprawianej rośliny, na przykład w uprawie ogórków gruntowych, dobrym rozwiązaniem jest odległość co 10 centymetrów, ze względu na gęstą obsadę roślin. Natomiast linie kroplujące z emiterami zamontowanymi w większej rozstawie, na przykład co 60 centymetrów, wykorzystuje się głównie w nowoczesnych sadach jabłoniowych o koronach wrzecionowych lub uprawach krzewów owocowych. W takich sadach odległość pomiędzy nasadzeniami w rzędzie wynosi najczęściej poniżej 1 metra.
Do zalet stosowania takiego typu nawadniania możemy zaliczyć: precyzję, oszczędność wody, wysoki współczynnik wykorzystania wody, niskie koszty eksploatacji, możliwość utrzymania stałej wilgotności gleby, możliwość dostarczenia uprawianym roślinom składników mineralnych, zmniejszenie ryzyka występowania chorób grzybowych liści.
Jedną z najważniejszych zalet jest tu możliwość zastosowania fertygacji, nawożenia z nawadnianiem przy użyciu specjalnych systemów nawadniających. Fertygacja jest nowoczesnym sposobem nawożenia upraw ogrodniczych, które są uprawiane pod osłonami lub bezpośrednio na gruncie oraz wysoce efektywnym sposobem dostarczania składników pokarmowych roślinom. Dzięki możliwości bardzo precyzyjnego ustalenia dawek nawozowych można dużo zaoszczędzić, co wpływa widocznie na opłacalność produkcji.
