Jakie ekoschematy będą dostępne dla rolników?

Ekoschematy – nowy plan w ramach Wspólnej Polityki Rolnej

Wprowadzenie ekoschematów jest związane z nowym planem Wspólnej Polityki Rolnej w Unii Europejskiej. Ich realizacja ma pozytywnie wpłynąć na łagodzenie zmian klimatu, ale także ochronę bioróżnorodności oraz zasobów naturalnych którymi są woda, gleba i atmosfera.

W ramach zaplanowanych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ekoschematów można znaleźć wiele praktyk związanych z uprawą gleby, wspieraniem bioróżnorodności, bilansowaniem składników pokarmowych i utrzymywaniem prawidłowego płodozmianu.

Dotrzymanie części z nich nie będzie wymagało dodatkowych inicjatyw, wykraczających poza to, co robiło się do tej pory w dobrze zarządzanych gospodarstwach.

Ogromny budżet na płatności bezpośrednie

Na płatności bezpośrednie w latach 2023-2027 dostępny budżet krajowy wynosi 17,33 miliardów euro (mld euro), w tym na ekoschematy planowana do wydatkowania kwota wynosi 4,33 mld euro, co stanowi 25% koperty finansowej płatności bezpośrednich.

W ramach ekoschematów rolnicy będą mogli ubiegać się o płatności związane z:

• obszarami z roślinami miododajnymi,
• prowadzeniem produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin,
• biologiczną ochroną upraw,
• etencjonowaniem wody na trwałych użytkach zielonych,
• rolnictwem węglowym i zarządzaniem składnikami odżywczymi.

Obszary z roślinami miododajnymi

Taka forma ma zachęcić rolników do tworzenia obszarów z roślinami miododajnymi, które będą stanowiły długotrwałe, różnorodne i bezpieczne żerowiska dla pszczoły miodnej i dzikich owadów zapylających. Wymaganiem dla tego zadania jest:

• utworzenie obszaru z roślinami miododajnymi przez wysiew mieszanki składającej się z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych z określonej listy,
• zakaz prowadzenia produkcji rolnej (w tym zakaz wypasu i koszenia) w terminie do dnia 31 sierpnia,
• zakaz stosowania środków ochrony roślin.

Płatność roczna będzie przyznawana do powierzchni gruntów ornych, na których realizowany jest ekoschemat.

Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin

Rolnikom będzie przysługiwała dopłata do prowadzenia w danym roku upraw zgodnie z metodykami integrowanej produkcji roślin pod nadzorem podmiotów certyfikujących. Wymagania dla tego typu interwencji to:

• posiadanie w danym roku certyfikatu krajowego systemu jakości - Integrowana Produkcja Roślin, poświadczającego uprawę roślin zgodnie z metodykami integrowanej produkcji roślin,
• zachowanie w danym roku kalendarzowym, wszystkich posiadanych w gospodarstwie trwałych użytków zielonych.

Płatność roczna będzie przyznawana do:

• powierzchni upraw, z których pochodzą produkty roślinne opatrzone w danym roku certyfikatem Integrowanej Produkcji Roślin,
• powierzchni trwałych użytków zielonych odpowiadającej równowartości powierzchni upraw z których pochodzą produkty roślinne opatrzone w danym roku certyfikatem Integrowanej Produkcji Roślin.

Biologiczna ochrona upraw

Ekoschemat ma doprowadzić do ograniczenia stosowania chemicznych środków ochrony roślin, a tym samym przyczynić się do ochrony różnorodności biologicznej i zmniejszyć przemieszczanie się chemicznych środków ochrony roślin do środowiska.

Wymagania wobec rolnika, by przysługiwała mu dopłata, to zastosowanie zabiegu ochrony roślin z wykorzystaniem biologicznej ochrony roślin przy użyciu preparatów mikrobiologicznych zgodnie z etykietą danego środka.

Zabieg chemicznym środkiem ochrony będzie dopuszczony tylko w ostateczności, gdy nie będzie możliwa eliminacja patogenów poprzez preparaty mikrobiologiczne.

Jest to płatność roczna przyznawana do powierzchni gruntów rolnych objętych ekoschematem.

Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych

Warunkiem, aby rolnik mógł otrzymać dopłatę za retencjonowanie wody, jest wystąpienie na trwałych użytkach zielonych zalania lub podtopienia w okresie między 1 maja a 30 września, przez okres co najmniej 12 następujących po sobie dni.

Wsparcie będzie dotyczyło gospodarstw realizujących równolegle na danym obszarze zobowiązania w ramach:

• wybranych wariantów pakietów przyrodniczych związanych z zachowaniem cennych siedlisk przyrodniczych i siedlisk zagrożonych gatunków ptaków w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020: Pakietu 4. „Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000” (poza wariantem 4.3. Murawy) lub Pakietu 5. „Cenne siedliska poza obszarami Natura 2000” (poza wariantem 5.3. Murawy) oraz analogicznych zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych w ramach Planu Strategicznego 2023-2027,
• ekoschematu „Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi w zakresie praktyki Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt” lub interwencji „Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000”,
• interwencji „Rolnictwo ekologiczne i działania Rolnictwo ekologiczne PROW 2014-2020”.

Jest to płatność roczna przyznawana do powierzchni trwałych użytków zielonych objętych ekoschematem.

Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi

To jeden z ekoschematów rozbitych na szereg praktyk, które będzie mógł zastosować producent rolny. W ramach interwencji wsparciem objęte będzie dokładnie 8 praktyk:

• Ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt,
• Międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe,
• Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy i wariant z wapnowaniem,
• Zróżnicowana struktura upraw,
• Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji,
• Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo,
• Uproszczone systemy uprawy,
• Wymieszanie słomy z glebą.

W przypadku ekoschematu "Rolnictwo węglowe" podstawą do wyliczenia rocznej stawki dopłaty będzie system punktów przypisanych do poszczególnych praktyk. Co ważne, mogą go realizować tylko te gospodarstwa, które spełnią warunek uzyskania minimalnej liczby punktów (5 pkt.). Podstawę do wyliczenia płatności za ekoschemat stanowi suma punktów uzyskana w ramach ekoschematu, uwzględniająca liczbę realizowanych praktyk, ich punktową wartość oraz powierzchnię, na której będą realizowane. Szacowana stawka: 1 pkt odpowiada kwocie około 100 złotych.

Ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt

Za tak określoną praktyką kryje się ochrona bioróżnorodności poprzez właściwe gospodarowanie na trwałych użytkach zielonych (TUZ) o niskiej wartości produkcyjnej, prowadzenie racjonalnego wypasu zwierząt, przeciwdziałanie negatywnemu trendowi zaprzestawania utrzymywania zwierząt trawożernych w gospodarstwach posiadających trwałe użytki zielone.

Wymagania:

• obsada zwierząt trawożernych w gospodarstwie wynosi co najmniej 0,3 DJP/hektar trwałych użytków zielonych i maksymalnie 2 DJP/hektar trwałych użytków zielonych w okresie wegetacyjnym roślin
• zakaz przeorywania trwałych użytków zielonych w okresie realizacji ekoschematu.

Międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe

Celem praktyki jest poprawa stanu i ochrona gleby przed erozją. Praktyka polega na:

1. utrzymywaniu roślin w postaci:

• wsiewek roślin bobowatych drobnonasiennych lub mieszanek z udziałem roślin bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną,/p>
• międzyplonów ozimych w formie mieszanek utworzonych z co najmniej 2 gatunków roślin w terminie do 1 października i utrzymywanych, co najmniej do 15 lutego następnego roku. W okresie utrzymania międzyplonu ozimego dopuszcza się jego mulczowanie, jednak nie wcześniej niż po 15 listopada.

2. zakazie stosowania środków ochrony roślin:

• na międzyplonach ozimych - przez okres ich utrzymania,
• w przypadku wsiewek śródplonowych - od momentu zbioru uprawy głównej przez co najmniej 8 tygodni lub do momentu wysiewu kolejnej uprawy głównej.

Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy i wariant z wapnowaniem

Celem jest właściwe zarządzanie nawożeniem dostosowanym do zasobności gleb w azot, fosfor, potas, magnez, wapń i potrzeb roślin z wykorzystaniem analizy gleby i systemów wspomagania decyzji w zakresie nawożenia. Interwencja zawiera wariant dotyczący wapnowania. Działanie ma przeciwdziałać zakwaszeniu gleb, które stanowi istotne zagrożenie dla środowiska.

Wymagania dla interwencji:

• opracowanie i przestrzeganie planu nawozowego do powierzchni gruntów ornych i trwałych użytków zielonych w gospodarstwie, opartego na bilansie azotu oraz chemicznej analizie gleby, określającego dawki składników pokarmowych,
• wariant z wapnowaniem - rozszerzony o zastosowanie wapnowania, którego potrzeba wynika z przeprowadzonych w ramach wariantu podstawowego badań gleby, przy czym wsparcie do wapnowania przysługuje do powierzchni gruntów w gospodarstwie o pH poniżej lub równej 5,5, na których wykonywany jest zabieg wapnowania. Wsparcie w zakresie wapnowania do poszczególnych działek rolnych przysługuje nie częściej niż raz na 4 lata.

Zróżnicowana struktura upraw

Taka praktyka ma poprawić jakości gleby i odbudować materię organiczną poprzez wzbogacenie struktury upraw o gatunki roślin, które wpływają zarówno na dodatni bilans materii organicznej, jak i na zwiększanie się różnorodności biologicznej.

Na czym polegają wymagania? To uprawa co najmniej 3 różnych upraw na gruntach ornych w gospodarstwie, przy czym:

• udział głównej uprawy w strukturze zasiewów nie przekracza 65% i udział najmniejszej uprawy nie może być mniejszy niż 10%,
• co najmniej 20% w strukturze zasiewów stanowią: uprawy gatunków roślin mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej (między innymi bobowate),
• udział łącznie zbóż i rzepaku w strukturze zasiewów nie przekracza 65%,
• udział upraw mających ujemny wpływ na bilans materii organicznej (m.in.: okopowe) nie przekracza 30%.

Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji

Cel stanowi ograniczenie emisji amoniaku do atmosfery. Zadaniem będzie:

• wymieszanie określonej ilości obornika z glebą maksymalnie w ciągu 12 godzin od aplikacji na gruncie ornym,
• potwierdzenie realizacji tej praktyki za pomocą tak zwanego zdjęcia geotagowanego przy wykorzystaniu aplikacji udostępnionej przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo

Dzięki temu działaniu rolnicy mają - jak w działaniu wymienionym wyżej - ograniczyć emisję amoniaku do atmosfery.

Wymagania dla interwencji: stosowanie określonej ilości płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo na gruntach ornych i trwałych użytkach zielonych.

Uproszczone systemy uprawy

Ideą jest wsparcie konserwującej uprawy roli, której głównym celem jest zachowanie naturalnych zasobów przyrody przy równoczesnym osiąganiu zadowalających plonów.

Wymagania dla interwencji:

• na gruntach ornych uprawa roślin prowadzona jest w formie uprawy konserwującej bezorkowej lub uprawy pasowej (strip – till), przy czym zabiegi uprawowe wykonywane są z odstąpieniem od uprawy płużnej w zespole uprawek pożniwnych i przedsiewnych,
• po zbiorze uprawy pozostawia się na polu całość resztek pożniwnych w formie mulczu.

Wymieszanie słomy z glebą

Chodzi tu o wykorzystanie słomy do utrzymywania lub zwiększania poziomu zawartości materii organicznej, jak i składników pokarmowych w glebach. Wymagania dla interwencji: rozdrobnienie i wymieszanie całej słomy z glebą lub jej przyoranie po zbiorze plonu głównego na gruntach ornych.

Ekoschematy są działaniem punktowanym, co oznacza, że im więcej punktów się uzbiera tym większe dopłaty się uzyska. W praktyce jednak będzie to uzależnione od popularności danego ekoschematu wśród rolników i wsparcie będzie mniejsze, jeżeli pula chętnych przekroczy kopertę finansową z referencyjnymi stawkami. Ponadto łączenie części ekoschematów ze sobą, nie będzie niosło za sobą dodatkowych punktów, ponieważ niemożliwe jest wielokrotne premiowanie praktyk, które realizują ten sam cel.