Rachunkowość w gospodarstwie rolnym z uwzględnieniem ewidencji przychodów i rozchodów
Rachunkowość to system obserwacji, pomiaru oraz przetwarzania danych dotyczących działalności gospodarczej przedsiębiorstwa-gospodarstwa rolnego. Rachunkowość rolnicza, jako rachunkowość branżowa, uwzględnia specyficzne cechy działalności rolniczej.
Rachunkowość jest najważniejszym systemem informacyjnym w gospodarstwie rolnym. Dostarcza informacji o wynikach jego działalności, sytuacji finansowej oraz wszelkich dokonanych i przewidywanych zmianach majątkowych i finansowych. Bardzo często rachunkowość bywa utożsamiana z prowadzeniem zapisów. Jest to jednak daleko idące uproszczenie. Pod pojęciem rachunkowości należy rozumieć częściowy i zwarty system ciągłego oraz systematycznego gromadzenia i przetwarzania danych oraz prezentowania informacji ekonomiczno-finansowych. Z punktu widzenia zakresu gromadzonych informacji i zadań rachunkowość dzieli się na rachunkowość zarządczą, finansową, podatkową.
Modele rachunkowości
Rachunkowość zarządcza dostarcza informacji o efektywności i skuteczności realizacji wyznaczonych planów działalności, co znakomicie ułatwia kierowanie gospodarstwem. W tej rachunkowości ważnym elementem jest analiza wyników pozwalająca na śledzenie odchylenia realizowanych wyników od planowanych. Nie obowiązują w tym przypadku restrykcyjne uwarunkowania prawne. Wybór zakresu rachunkowości i tworzonych w jej ramach mierników zależy od własnych upodobań i potrzeb.
Rachunkowość finansowa informuje o stanie finansowo-majątkowym gospodarstwa, o jego wynikach ekonomicznych, miedzy innymi o wyniku finansowym. Informacje te głównie przekazywane są na zewnątrz. Ten rodzaj rachunkowości reguluje Ustawa z 29 IX 1994 roku o rachunkowości. Ustawowy obowiązek prowadzenia rachunkowości dotyczy gospodarstw rolnych posiadających osobowość prawną i podlegających kontroli finansowej z zewnątrz.
Rachunkowość podatkowa jest odmianą rachunkowości finansowej. Jej podstawą są regulacje prawa podatkowego, a celem — ustalenie podstawy do wymiaru zobowiązania podatkowego. Ta odmiana rachunkowości jest znacznie trudniejsza ponieważ przepisy prawa podatkowego są często modyfikowane.
Rachunkowość zarządcza nie cechuje się standaryzacją. Jest elastycznie dopasowana do potrzeb danego przedsiębiorstwa. Techniki i metody przyjmowane w rachunkowości zarządczej są dowolnie obieralne. Zadaniem rachunkowości finansowej jest ewidencja danych z przeszłych operacji gospodarczych, zaś rachunkowość zarządcza czerpie dane z przeszłości i wykorzystuje je z ukierunkowaniem na teraźniejszość i przyszłość. W rachunkowości finansowej zbierane są dane finansowe, natomiast rachunkowość zarządcza analizuje także pozafinansowe aspekty.
Zarządzanie gospodarstwem rolnym
Obecna gospodarka rynkowa spowodowała, że rolnicy zostali zmuszeni do zwiększenia wydajności i poprawy efektywności swojego działania w celu uzyskania wyższych dochodów. Bardzo często można spotkać podobne gospodarstwa położone w tym samym rejonie, które uzyskują różne wyniki ekonomiczne. To oznacza, że zostały podjęte w tych gospodarstwach różne i różnej jakości decyzje. Świadczy to o tym, że rolnicy odmiennie podchodzą do zarządzania swoim gospodarstwami, funkcjonującymi w podobnych warunkach środowiskowych i uzyskują znacząco różne dochody. Rolnicy w obecnych realiach powinni w znaczący sposób pojmować zarządzanie gospodarstwem rolnym. Polega ono na podejmowaniu takich decyzji, aby odpowiednio użyte zasoby gospodarstwa dostarczały możliwie jak najwyższą nadwyżkę ekonomiczną. Decyzje podejmowane w ramach zarządzania gospodarstwem odnoszą się zarówno do organizacji jak i działalności gospodarstwa rolnego.
Przy podejmowaniu możliwych decyzji w ramach zarządzania gospodarstwem rolnym należy się zastanowić nad tym:
- jakie i jak dużo produktów wytwarzać,
- jakie środki i jaką ich ilość zastosować w produkcji,
- według jakiej technologii zastosować środki produkcji,
- kiedy i gdzie dokonywać sprzedaży i zakupów oraz w jaki sposób będziemy finansować działalność gospodarstwa.
Jednym z warunków, które muszą zostać spełnione, aby skutecznie zarządzać gospodarstwem rolnym, jest rozumienie zasad i ograniczeń funkcjonowania gospodarstwa rolnego. Należy znać istniejący stan gospodarstwa uzyskany na podstawie analizy danych uzyskanych z rachunkowości. Należy do nich sporządzanie długo- i krótkoterminowych planów opartych na znajomości technicznych i finansowych możliwości gospodarstwa rolnego. Prowadzenie rachunkowości zapewniającej właściwą kontrolę realizacji opracowanych planów. Wymienione warunki, których dotrzymanie zapewnia skuteczne zarządzanie gospodarstwem rolnym, pokazują jak duża ilość informacji jest potrzebna na temat bieżącej działalności gospodarstwa. Bardzo istotna jest informacja o sytuacji finansowej i wynikach ekonomicznych gospodarstwa rolnego. Dane pozyskiwane w ramach rachunkowości informują rolnika o posiadanych zasobach składników majątkowych, ciążących na gospodarstwie zobowiązaniach, a także uzyskiwanych w trakcie roku wynikach produkcyjno-ekonomicznych. Bardzo ważna jest jakość danych rejestrowanych w trakcie prowadzenia rachunkowości, ponieważ od tego zależy prawdziwość analizy gospodarstwa rolnego oraz trafność podejmowanych przez rolnika decyzji.
Wsparcie z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2021-2027 (PROW) przewiduje wiele form wsparcia dla rolnictwa, w wyniku których wzrośnie konkurencyjność i rentowność gospodarstw rolnych. Rolnicy, którzy skorzystali z działań PROW 2014-2020 zobowiązani są do prowadzenia uproszczonej rachunkowości rolnej w gospodarstwie rolnym.
Beneficjent będzie musiał prowadzić księgę przychodów i rozchodów w gospodarstwie zgodnie z załącznikiem numer 3 do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty oraz zwrotu pomocy finansowej na operacje typu „Premia dla młodych rolników”. Obowiązek ten w szczególności dotyczy beneficjentów następujących działań PROW 2014-2020: Modernizacja gospodarstw rolnych, Restrukturyzacja małych gospodarstw, Premia dla młodych rolników.
Uproszczona rachunkowość wiąże się z prowadzeniem ewidencji przychodów i rozchodów w gospodarstwie rolnym. Wymóg prowadzenia uproszczonej rachunkowości rolnej przez beneficjentów działań PROW jest konieczny do oceny skutków dofinansowania – skutków realizacji operacji. Brak ewidencji przychodów i rozchodów wiąże się z koniecznością zwrotu części otrzymanej pomocy uzyskanej w ramach działań PROW. Ewidencja przychodów i rozchodów w gospodarstwie rolnym pozwala na bieżąco ocenić efektywność ekonomiczną naszych działań i sprawdzić, czy osiągamy założone cele.
Wpisów należy dokonywać w języku polskim i walucie polskiej. Błędy stwierdzone we wpisach należy korygować poprzez skreślenie dotychczasowej treści i wpisanie nowej. Poprawka musi być podpisana i musi być umieszczona data poprawki. Wpisów należy dokonywać na podstawie: faktur, faktur VAT RR, rachunków, dowodów opłat, innych dokumentów księgowych, które w sposób wiarygodny potwierdzają fakt dokonania operacji.
Ewidencję oraz wszelkie dowody na podstawie których dokonywane są wpisy należy przechowywać na stałe w miejscu zamieszkania albo siedzibie beneficjenta, chyba że prowadzenie ewidencji zostanie zlecone biurowi rachunkowemu. Beneficjent zobowiązuje się do prowadzenia ewidencji przychodów i rozchodów przez co najmniej 5 lat od dnia wypłaty pomocy finansowej. Prowadzenie ewidencji ma za zadanie wykazanie zakładanego w Planie Rozwoju Gospodarstwa wzrostu wielkości ekonomicznej gospodarstwa.
Uproszczona rachunkowość rolna nie dotyczy beneficjentów programów PROW, którzy prowadzą pełną rachunkowość. Beneficjenci Ci muszą w ramach prowadzonych ksiąg rachunkowych wyodrębnić ewidencję księgową zdarzeń finansowych związanych z realizacją operacji dofinansowania, dokumentującą koszty kwalifikowalne.
Rachunkowość w gospodarstwie rolnym prowadzona według zasad systemu Polski FADN spełnia wymogi prowadzenia ewidencji przychodów i rozchodów w gospodarstwie dla beneficjentów programów PROW.
Prowadzenie rachunkowości w gospodarstwie rolnym dostarcza wielu korzyści. Dane rachunkowe umożliwiają tworzenie baz danych oraz stanowią podstawę do tworzenia zestawień wyników. Bardzo ważną korzyścią wynikająca z prowadzenia rachunkowości w gospodarstwie jest możliwość wykorzystania zebranych informacji dotyczących przychodów i wydatków do ustalenia zdolności kredytowej.
