Znakowanie żywności a świadomość konsumencka
Podstawową funkcją znakowania żywności jest ochrona interesów konsumenta, w tym głównie jego zdrowia. Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia bardzo rygorystycznie określa warunki, jakie musi spełniać oznakowanie żywności. Najważniejsza jednak jest świadomość konsumentów dotycząca zwracania uwagi na etykiety produktów spożywczych.
Oznakowanie musi być dla konsumenta w języku polskim, czytelne, zrozumiałe i nieusuwalne. Nie może także wprowadzać w błąd ani pomijać ważnych z punktu widzenia konsumenta informacji. Znaki mogą być umieszczane bezpośrednio na opakowaniu produktu żywnościowego lub na etykiecie. Pełnią one rolę swoistego programu edukacyjnego dla konsumenta, by on już w miejscu zakupu mógł, bez posiadania zaawansowanej wiedzy na temat żywienia określić, jak dany produkt ważny jest jego dla zdrowia i odpowiedniej diety. Informacje zamieszczone na etykiecie produktu przyczyniają się w głównej mierze do podejmowania świadomych decyzji przez konsumentów o wyborze danego produktu. W celu zapobiegania nieuczciwym praktykom handlowym stosuje się różnorodne systemy rejestracji i znakowania żywności.
Wymagania dotyczące znakowania produktów
Obowiązkowo na produktach spożywczych producent musi zamieścić informację zawierającą: nazwę produktu, nazwę i adres producenta, masę netto produktu, listę składników, datę ważności produktu, zawartość składników odżywczych w 100 gramach produktu, sposób użycia, obecność dozwolonych substancji dodatkowych lub innych dodatków, warunki przechowywania oraz nazwę kraju pochodzenia dla produktów importowanych. Natomiast dobrowolnie producent może podać stopień pokrycia zalecanego dziennego zapotrzebowania na dany składnik oraz po spełnieniu dodatkowych kryteriów zalecenia zdrowotne. Przepisy jednoznacznie wykluczają używanie pewnych sformułowań w stosunku do środków spożywczych powszechnie spożywanych. Nie wolno używać w oznaczeniu sformułowania „dietetyczny” bądź innego mającego tożsame znaczenie, mogłoby to bowiem sugerować, iż oferowany przez producenta produkt jest środkiem specjalnego przeznaczenia żywieniowego.
Nabywca produktu powinien zawsze sprawdzić datę ważności produktu, która funkcjonuje jako:
- termin przydatności do spożycia („Należy spożyć do ...", określa dzień, miesiąc i rok) - dotyczy to żywności nietrwałej i łatwo psującej się, na przykład mięso, nabiał;
- data minimalnej trwałości („Najlepiej spożyć przed...", określa miesiąc i rok) - na produktach długoterminowych, suszonych, mrożonych.
Określenie „należy spożyć do..." oznacza, że po upływie konkretnej daty produkt nie nadaje się do spożycia (na przykład produkty mleczne oraz wędliny), natomiast określenie „najlepiej spożyć przed..." lub „najlepiej spożyć przed końcem..." to informacja o minimalnej dacie trwałości - oznacza termin, po upływie którego dany produkt wciąż można spożywać, ale nie należy spodziewać się po nim pełni walorów smakowych (na przykład makaron, ryż, kasza).
Po upływie terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości artykuły spożywcze nie mogą znajdować się w obrocie handlowym. Zakupy należy robić tylko w tych miejscach, gdzie mamy pewność, że żywność jest prawidłowo przechowywana.
Oprócz daty ważności zawsze należy zwrócić szczególną uwagę na listę składników. Im jest dłuższa, tym więcej niepożądanych substancji może się na niej znaleźć. Najrozsądniej jest po prostu unikać produktów o rozbudowanym składzie, bowiem z reguły jest tak, że im dłuższa lista składników użytych do wyrobu, tym bardziej przetworzony produkt. Również kolejność wymienionych składników jest istotna – bowiem producent ma obowiązek uszeregować je malejąco względem zawartości.
Należy również pamiętać o tak zwanym patriotyzmie zakupowym i zwrócić uwagę na producenta żywności. Badania wykazują, że tylko 40% z nas sprawdza kraj pochodzenia produktu. Pod tym względem europejska i globalna średnia wypada znacznie korzystniej, w wielu krajach jest powyżej 60%. Przychylmy się zatem do zaleceń kampanii informacyjnej „Kupuj świadomie – produkt Polski”, której celem jest edukowanie, dlaczego warto wybierać polskie produkty i tym samym wspierać rodzime firmy, wybierając właśnie artykuły wyprodukowane w Polsce.
Czytanie etykiet powinno stać się nawykiem każdej osoby, która dba o swoje zdrowie i podejmuje świadome wybory żywieniowe. Zwracając uwagę podczas zakupów na skład produktów wkładanych do koszyka, można uniknąć spożywania nadmiernej ilości niekorzystnych dla zdrowia składników. Wybierając produkt spożywczy, nigdy nie należy kierować się najbardziej wyeksponowanymi na opakowaniu marketingowymi sloganami. Najważniejsze dane o produkcie znajdują się najczęściej na odwrocie lub w mniej widocznym miejscu opakowania. Warto czytać etykiety ze zrozumieniem, uważając na pułapki producentów i tak zwane chwyty marketingowe. Starannie wypracowany nawyk dokładnego czytania etykiet, zdecydowanie ułatwi nam świadome wybieranie produktów najwyższej jakości. Nikt nas co prawda nie zmusza do jedzenia żywności najwyższej jakości, jest to po prostu nasz wybór i nasza odpowiedzialność za zdrowie. Podobnie jest z wyborem producenta, mamy wolną rękę ale pamiętajmy o tym, że dokonujemy wsparcia lokalnych firm za każdym razem, gdy wkładamy do koszyków polską żywność.
