Polodowcowe pamiątki w Powidzkim Parku Krajobrazowym
Powidzki Park Krajobrazowy to utworzony w 1998 roku obszar chroniony o powierzchni 25 887,21 hektara położony w północno-wschodniej Wielkopolsce, który warto zwiedzić, aby wypocząć na łonie natury i choć przez chwilę powrócić do źródeł życia na ziemi.
Położony w zasięgu zlodowacenia skandynawskiego teren cechuje się bardzo ciekawym bogactwem form i urozmaiconą rzeźbą terenu, a także występowaniem licznych jezior i innych naturalnych zbiorników wodnych. W wyniku działalności lodowca utworzyły się tu zespoły dużych, głębokich i przezroczystych jezior, cechujących się urozmaiconą i malowniczą linią brzegową. Na niektórych jeziorach występują nawet małe wysepki. Jeziora te położone są w obrębie dwóch rynien polodowcowych. Rynny, w której skład wchodzi Jezioro Powidzkie i inne mniejsze jeziora oraz drugiej rynny z Jeziorem Niedzięgiel, Białym, Skubarczewskim i Jeziorem Słowikowo. W Powidzkim Parku krajobrazowym występują też licznie małe eutroficzne zbiorniki wodne, podmokłe obniżenia i oczka wodne otoczone roślinnością wodno – błotną. Przez obszar ten przebiega dział wodny pomiędzy zlewnią Noteci i Warty. W Parku biorą swój początek rzeki: Mała Noteć (wpływająca do jeziora Niedzięgiel, a uchodząca do Noteci) oraz Meszna (wypływająca z Jeziora Powidzkiego, a uchodząca do Warty).
Krajobraz jezior i zabytków
W krajobrazie tego terenu przeważają tereny rolnicze o charakterze użytków zielonych oraz kompleksy leśne położone na piaszczystych i żwirowych polach sandrowych. Nie ma tu dużych ośrodków miejskich i przemysłowych, z wyjątkiem kąpielisk i obiektów rekreacyjnych w Skorzęcinie, Przybrodzinie, Powidzu, Giewartowie i Trębach Starych. Niestety wzdłuż linii brzegowej wielu jezior wydzielono szereg działek rekreacyjnych, które zakłócają harmonię i ład krajobrazu.
Wielkimi walorami krajobrazowymi cechują się zarastające jeziora Czarne i Salamonowskie, wokół których wykształciły się szuwary oraz torfowiska niskie i przejściowe otoczone zróżnicowanymi zbiorowiskami łąkowymi. Występują tu łąki ziołoroślowe, trzęślicowe oraz świeże, a na nasłonecznionych wzgórzach morenowych łąki kserotermiczne. W wodach jezior Powidzkiego Parku Krajobrazowego występują unikatowe podwodne łąki ramienicowe, które należą do najlepiej zachowanych w Wielkopolsce. Łąki ramienicowe to zbór podwodnych zbiorowisk roślinnych zdominowanych przez ramienice, czyli glony, które pokrojem przypominają niektóre rośliny naczyniowe (na przykład skrzypy). Łąki te to naturalne biotopy, które zostały uznane za szczególnie ważne dla zachowania różnorodności przyrody Europy.
Szata roślinna i zwierzęca Powidzkiego Parku Krajobrazowego zbliżona jest w składzie gatunkowym do flory i fauny gatunków obecnych na Niżu Polskim, ale nadal stwierdza się szereg wartościowych siedlisk przyrodniczych, zwierząt i grzybów chronionych rzadkich w skali kraju. Wśród najcenniejszych roślin stwierdzonych na obszarze Powidzkiego Parku Krajobrazowego wyróżnić należy mięsożerną aldrowandę pęcherzykowatą należącą do rodziny rosiczkowatych. Na torfowiskach i wokół zarastających jezior spotkać można mech – sierpowiec błyszczący, a na bagnach i łąkach lipiennik Loesela – rzadki storczyk o zielonych lub bladożółtych kwiatach, wpisany na Polską Czerwoną Listę Roślin. Wśród rzadkich zwierząt w grupie bezkręgowców wyróżnia się obecność rzadkiego chronionego ślimaka – zatoczka łamliwego. Większość jezior Powidzkiego Parku Krajobrazowego to akweny o dużej głębokości i znacznej przejrzystości wody i zaliczane są do typu sielawowego z charakterystycznymi gatunkami ryb takich jak sieja i sielawa. Można też zaobserwować tu chronionego piskorza i suma europejskiego. Płazy reprezentują liczne populacje traszki grzebieniastej i kumaka nizinnego. W skład awifauny wchodzi wiele gatunków ptaków wodno-błotnych związanych z trzcinowiskami takich jak: bąk, bączek, błotniak stawowy, gęgawa, remiz, wąsatka. Swoje żerowiska znalazły tu liczne stada gęsi, łabędzi, łysek i kaczek.
Powidzki Park Krajobrazowy to również obszar o bogatym i urozmaiconym dziedzictwie kulturowym, obejmującym obiekty materialne i niematerialne. Znaleźć tu można ślady dawnej działalności człowieka, której przykładem jest grodzisko z zrekonstruowanym „dworem na kopcu” w Mrówkach i „Zamkowa Góra” w Powidzu. Zabytki techniki można obejrzeć w Słowikowie, w „Skansenie nad Potokiem”, a w Budzisławiu Kościelnym poddany gruntownej renowacji Wiatrak Szczepan oraz znajdującą się obok Izbę Pamięci Wsi, Młynarstwa i Rolnictwa.
Wśród obiektów sakralnych obok licznych kościołów na uwagę zasługują cmentarze ewangelickie stanowiące pamiątkę po dawnych niemieckich mieszkańcach zasiedlających te tereny oraz liczne krzyże i kapliczki przydrożne, w tym figura Ducha Świętego w Powidzu - unikalna figura w kształcie obelisku z wizerunkiem gołębicy. Ważnym elementem krajobrazu kulturowego są także liczne dwory i pałace powstałe na przełomie 19. i 20. wieku.
Zróżnicowane tereny Powidzkiego Parku Krajobrazowego umożliwiają rozwój różnych form turystyki i rekreacji. Zwolennicy pieszych wędrówek mogą skorzystać z wytyczonych poprzez ciekawe miejsca ścieżek dydaktycznych, dla rowerzystów przygotowano szereg szlaków rowerowych o długości około 200 kilometrów, a miłośnicy koni mogą uprawiać turystykę konną na terenie stadniny koni w Mieczownicy. Ze względu na dogodne warunki wietrzne na jeziorze Powidzkim można uprawiać żeglarstwo, a w jeziorze Budzisławskim z powodu dużej przejrzystości wody nurkować i podziwiać podwodne łąki ramienicowe.
Powidzki Park Krajobrazowy to niezwykle ciekawy obszar, który niestety jest zagrożony z powodu obserwowanego od wielu lat obniżania się poziomu wód gruntowych oraz niekontrolowanego rozwoju zabudowy letniskowej i terenów rekreacyjnych. Powoduje to zubożenie i zurbanizowanie krajobrazu oraz ograniczenie dostępu do linii brzegowej. Problem stanowi też, niestety, wzrost poziomu zanieczyszczeń wód oraz zaśmiecanie lasów. Należy jednak mieć nadzieję, że wzrastająca świadomość ekologiczna społeczeństwa pozwoli na zachowanie tego niezwykłego miejsca dla następnych pokoleń.
